vị vua cuối cùng của nhà lý là ai

Lý Chiêu Hoàng
李昭皇
Nữ hoàng VN

(chi tiết...)

Hoàng đế Đại Việt
Tại vịtháng 10 năm 1224 - 10 mon một năm 1226
Đăng quang1224
Phụ chínhThái úy Trần Thừa
Tiền nhiệmLý Huệ Tông
Kế nhiệmTriều đại mái ấm Lý sụp đổ
Trần Thái Tông (Nhà Trần)
Hoàng hậu Đại Việt
Tại vị1226 - 1237
Tiền nhiệmHoàng hậu trước tiên của phòng Trần
Nhà Lý: Thuận Trinh Hoàng hậu
Kế nhiệmHiển Từ Thuận Thiên Hoàng hậu
Thông tin tưởng chung
SinhTháng 9 năm Mậu Dần (1218)
Thăng Long (?)
MấtTháng 3 năm Mậu Dần (1278)
(61 tuổi)
Cổ Pháp (?)
An tángrừng Báng
Phối ngẫuTrần Thái Tông Trần Cảnh
Lê Phụ Trần
Hậu duệ
Hậu duệ
Hoàng hoàng thái tử Trần Trịnh (?)
Thượng Vị hầu Lê Tông
Ứng Thụy Công chúa Lê Ngọc Khuê
Tên húy
Lý Phật Kim (李佛金)
Lý Thiên Hinh (李天馨)
Niên hiệu
Thiên Chương Hữu Đạo (天彰有道): 1224 - 1225
Tôn hiệu
Chiêu Thánh Hoàng Đế (昭聖皇帝)
Tước hiệuThiên Hinh Công chúa (天馨公主)
Hoàng hoàng thái tử (皇太子)
Chiêu Hoàng (昭皇)
Chiêu Thánh Hoàng hậu (昭聖皇后)
Chiêu Thánh Công chúa (昭聖公主) (giáng vị)
Triều đạiNhà Lý (khi sinh)
Nhà Trần (hôn nhân)
Thân phụLý Huệ Tông
Thân mẫuLinh Từ Quốc mẫu

Lý Chiêu Hoàng (chữ Hán: 李昭皇; 1218 - 1278), Chiêu Hoàng Đế (昭皇帝) hoặc Chiêu Thánh Hoàng Hậu (昭聖皇后) là Nữ Hoàng của đế quốc Đại Việt, cũng chính là Hoàng Đế ở đầu cuối của triều đại mái ấm Lý, trị vì như thế từ thời điểm năm 1224 cho tới năm 1225. Bà là Nữ Hoàng có một không hai nhập lịch sử vẻ vang VN, tuy nhiên ko nên là vị vua phái nữ trước tiên, vị nữ giới quân công ty trước tiên là Nữ Vương Trưng Trắc.[1][chú quí 1] Bà được chủ yếu vua thân phụ Lý Huệ Tông đi ra chỉ truyền ngôi, mặc dù bên phía trong với kỹ năng vì thế sự sắp xếp của Điện Tiền Chỉ Huy Sứ -Trần Thủ Độ, người đang được tóm quyền lực tối cao nhập triều, đôi khi cũng chính là cậu của bà.

Năm 1225, Chiêu Hoàng được Trần Thủ Độ bố trí nhường nhịn ngôi mang đến Trần Cảnh (Trần Thái Tông), triều đại mái ấm Lý thống trị Đại Việt rộng lớn 200 năm vẫn đầu tiên kết đôn đốc. Sau Lúc nhượng vị, Chiêu Hoàng phát triển thành nương nương của Thái Tông cho tới Lúc bị phế truất truất nhập năm 1237 vì như thế ko sinh được con cái nối dõi. Thuận Thiên Công Chúa, người kế tiếp vị ngôi nương nương tiếp sau đó, đó là chị ruột của bà. Sau năm 1258, ở tuổi hạc 40, bà tái ngắt giá bán lấy Lê Phụ Trần, một viên tướng tá với công tương hỗ Trần Thái Tông không bị truy kích nhập lượt quân Nguyên nhập cướp. Hai người sinh sống cùng nhau rộng lớn hai mươi năm và sinh được một trai là Thượng Vị Hầu-Lê Tông và 1 gái là Ứng Thụy Công Chúa-Lê Ngọc Khuê. Bà chết thật ngay lập tức sau Thái Tông khoảng tầm một năm.

Cuộc đời của bà giàn giụa phức tạp và thảm kịch, Lúc phát triển thành một anh hùng cốt lõi nhập cuộc lay động triều đại giàn giụa kịch tính thân ái mái ấm Trần và mái ấm Lý. Vốn dĩ là công chúa, sau phát triển thành nữ giới nhà vua, rồi lại phát triển thành nương nương và bị giáng làm thuê chúa, cuộc sống của Lý Chiêu Hoàng khiến cho hậu thế nhận xét là một trong quy trình giàn giụa phức tạp, cũng phát triển thành mối cung cấp hứng thú của thật nhiều kiệt tác thi đua, ca, nhạc, họa và năng lượng điện hình họa.

Thân thế[sửa | sửa mã nguồn]

Lý Chiêu Hoàng ban sơ mang tên là Lý Phật Kim (李佛金), sau thay đổi theo dõi thương hiệu húy là Lý Thiên Hinh (李天馨), là đàn bà loại nhị của Lý Huệ Tông-Lý Hạo Sảm - vị vua loại 8 của triều đại mái ấm Lý. Mẹ của bà là Linh Từ Quốc Mẫu-Trần Thị, thông thường bị dã sử và người tiến bộ gọi là "Trần Thị Dung", đàn bà của Trần Lý, sau phát triển thành nương nương của Huệ Tông. Không rõ rệt Lý Thiên Hinh sinh ngày từng nào, chỉ biết bà được sinh vào mức mon 9 (ÂL), năm Mậu Dần (1218), tức năm loại 8 niên hiệu Kiến Gia, điểm bà được sinh đi ra có lẽ rằng là bên trên kinh thành Thăng Long. Tước hiệu ban sơ là Chiêu Thánh Công Chúa (昭聖公主).

Trên bà với cùng 1 chị gái là Thuận Thiên Công Chúa, sau được gả mang đến Khâm Minh Đại Vương-Trần Liễu - nam nhi trưởng của Trần Thừa và là anh trưởng của Trần Thái Tông-Trần Cảnh. Vào thời gian bà được sinh đi ra, Lý Huệ Tông vẫn sớm trừng trị căn bệnh điên, triều đình trọn vẹn rớt vào tay bọn họ Trần tuy nhiên đại biểu là Trần Tự Khánh - khi đó đang được lưu giữ chuyên dụng cho Thái Úy, quyền phụ chủ yếu. Trần Tự Khánh là anh loại của Trần Thị Dung, tức là chưng ruột của Chiêu Thánh[2]. Một người chưng không giống của Chiêu Thánh là Trần Thừa, lưu giữ chức "Nội Thị Phán Thủ" (内侍判首) - quản lý những quan tiền nội thị đáp ứng ngay gần mang đến Lý Huệ Tông[3][chú quí 2].

Năm Nhâm Ngọ, tức năm Kiến Gia loại 12 (1222), Huệ Tông đem những lộ nội địa đều phân tách mang đến nhị nàng công chúa đàn bà của tớ (triều Lý với tổng 24 lộ), lấy những hoành nô nằm trong lệ và quân nhân bạn dạng lộ, phân tách nhau thực hiện giáp[4]. Sau Lúc Trần Tự Khánh chết thật, Trần Thừa được sử dụng tiếp thực hiện Thái Úy Phụ Chính, nhập triều ko xưng thương hiệu, một người cậu không giống của Chiêu Thánh là Trần Thủ Độ lại được Huệ Tông kí thác mang đến sở hữu chức Điện Tiền Chỉ Huy Sứ (殿前指揮使), vận hành những tổ chức cơ cấu quân sự chiến lược cốt lõi của hoàng cung.

Hoàng đế cuối cùng[sửa | sửa mã nguồn]

Được nhường nhịn ngôi[sửa | sửa mã nguồn]

Năm Giáp Thân, Kiến Gia năm loại 14 (1224), mon 10, Lý Huệ Tông đi ra chỉ lập Chiêu Thánh thực hiện Hoàng Thái Tử (皇太子) rồi truyền ngôi[chú quí 3], thay đổi niên hiệu là Thiên Chương Hữu Đạo (天彰有道), tôn hiệu là Chiêu Hoàng (昭皇). Lý Huệ Tông xuống tóc ở miếu Chân Giáo nhập đại nội[5][chú quí 4].

Một đồng xu tiền được cho rằng với niên đại vào thời gian cuối thời Lý, đầu thời Trần.

Năm Ất Dậu, Thiên Chương Hữu Đạo năm thứ hai (1225), bọn họ Trần vì thế tóm quyền bính, thứu tự được ban chức tước đoạt cần thiết mang đến con em của mình nhập bọn họ, đáng chú ý nhất là thật nhiều con cái con cháu bọn họ Trần được tuyển chọn nhập cung nhằm sung nhập những chuyên dụng cho hầu nhập đại nội, thân thiện với Chiêu Hoàng, gồm những: "Lục Hỏa Thị Cung Ngoại" (六火侍宫外), "Chi Hầu" (祗侯) và "Nội Nhân Thị Nội" (内人侍内), thông thường thay cho nhau trực chầu hầu[6][chú quí 5]. Lúc này, chuyên dụng cho của Trần Thủ Độ vẫn khái quát cho tới nỗi "coi lưu giữ từng việc quân sự chiến lược nhập ngoài trở thành thị", trong những con em của mình nhập cung hầu Chiêu Hoàng thì với Trần Bất Cập là con cháu gọi Trần Thủ Độ vì thế chú - được phong "Cận Thị Thự Lục Cục Chi hậu" (近侍署六局祗候), ngoại giả còn tồn tại Trần Thiêm thực hiện "Chi Ứng Cục" (祗應局) và Trần Cảnh thực hiện "Chánh Thủ" (政首)[chú quí 6]. Chánh Thủ-Trần Cảnh, là nam nhi thứ hai của quan tiền Thái Úy-Trần Thừa, mới nhất 8 tuổi hạc được tiến hành hầu ngay gần Chiêu Hoàng, ban sơ đơn giản ở phía bên ngoài năng lượng điện, tiếp sau đó phụ trách móc fake nước rửa ráy mang đến Chiêu Hoàng nên nhập hầu bên phía trong. Trần Cảnh nằm trong ngay gần tuổi hạc với Chiêu Hoàng, được Chiêu Hoàng thân thiện, yêu thương mến, hoặc trêu đùa. Trần Thủ Độ lấy thời gian cơ hình thành cuộc hôn nhân gia đình thân ái Chiêu Hoàng và Trần Cảnh rồi gửi kí thác triều chánh bằng phương pháp nhằm Chiêu Hoàng nhường nhịn ngôi mang đến ông chồng. Từ cơ, mái ấm Trần được xây dựng.

Năm Ất Dậu (1225), ngày 21 mon 10 (tức ngày 22 mon 11 dương lịch), Chiêu Hoàng xuống chiếu nhường nhịn ngôi mang đến Trần Cảnh. Ngày 11 mon 12 năm ấy (tức ngày 10 mon một năm 1226), Chiêu Hoàng quăng quật hoàng bào mời mọc Trần Cảnh đăng quang hoàng thượng ở năng lượng điện Thiên An, dựng lên mái ấm Trần, sử gọi là Trần Thái Tông[8]. Chiêu Hoàng được Thái Tông lập thực hiện nương nương, thay đổi gọi là Chiêu Thánh. Từ trên đây mái ấm Lý trọn vẹn ngừng sau 216 năm thống trị.

Quá trình truyền ngôi[sửa | sửa mã nguồn]

Cuốn sách sẽ là cỗ biên niên sử sớm nhất có thể của VN - Đại Việt Sử Lược[chú quí 7] - vẫn chép lại quy trình truyền ngôi mang đến dòng tộc mái ấm Trần rất rất phức tạp. Theo như sách này ghi lại, Huệ Tông truyền ngôi đoạn vẫn lưu giữ tầm quan trọng chủ yếu trị cần thiết, và ông vẫn công ty trương dàn xếp nhường nhịn ngôi, bên dưới sự góp thêm phần không hề nhỏ của Thái Úy-Trần Thừa nằm trong Trần Thủ Độ (sách này chép Thủ Độ đang được lưu giữ tước đoạt "Thượng Phẩm Phụng Ngự" 上品奉御), sau khoản thời gian truyền ngôi mang đến bọn họ Trần thì Huệ Tông mới nhất xuống tóc.

Năm Ất Dậu [năm 1225-ND], là năm Kiến Gia loại 15. Tháng 6, mái ấm vua nhường nhịn ngôi mang đến con cái loại nhị là Chiêu Thánh Công chúa. Chiêu Thánh đăng quang lấy hiệu là Chiêu Hoàng, tôn vua Huệ Tông thực hiện Thái thượng hoàng, thay đổi niên hiệu là Thiên Chương Hữu Đạo.

Mùa tấp nập, mon 11, Thái thượng hoàng thấy nữ giới chúa còn nhỏ, lấy thực hiện lo lắng mới nhất mang đến mời mọc Phùng Tá Chu cho tới tuy nhiên tấp tểnh mưu lược thưa rằng: "Trẫm vì như thế không tồn tại đức, trẫm vướng tội với trời, cho nên vì thế bị tuyệt hậu, không tồn tại con cái nhằm nối dõi. Nay trẫm truyền ngôi mang đến đàn bà, tuy nhiên thấy một người phụ nữ tuy nhiên khiến cho bảo đấng mài râu, như với điều là bọn bọn chúng không hỗ trợ mang đến, vớ đến thời điểm hối hận hận lại thì cơ nghiệp vẫn rơi rụng rồi. Chi vì thế trẫm theo dõi dòng sản phẩm luật lệ thuở thời xưa của Đường Nghiêu, dòng sản phẩm thể thức ngay gần đó là Nhân Tổ (tức Lý Nhân Tông), nhằm lựa chọn lựa chọn người hiền hậu tuy nhiên trao ngôi mang đến. Nay với điều trẫm thấy là mỗ người con cái loại nhị của Thái úy (Trần Thừa)[chú quí 8], tuổi hạc hãy còn nhỏ tuy nhiên tướng tá mạo không giống thông thường, vớ rất có thể canh ty đời, yên ổn dân. Cho nên, trẫm mong muốn dùng để làm con cái tuy nhiên thực hiện công ty cơ nghiệp nước mái ấm. Vả lại, trẫm thấy Chiêu Hoàng cũng xứng song với mỗ. Các khanh hãy vì như thế trẫm tuy nhiên thưa với quan tiền Thái úy rõ".

Thái Tổ (tức Trần Thừa) cũng ko tin tưởng điều này. Quan Tả phụ là Nguyễn Chánh Lại bảo rằng: "Họ Nguyễn (tức bọn họ Lý, vì thế sách này ghi chép nhập thời Trần) với nước đấy. Vua hiền hậu thì với cho tới sáu, bảy người còm hình thành cơ nghiệp, tuy nhiên dòng sản phẩm đức của mình lại sở hữu quá, nhằm lại dòng sản phẩm ơn trạch ngấm nhuần nhập lòng người vẫn lâu nhiều năm rồi. Một sớm, mái ấm vua kinh khủng với người không giống bọn họ thao tác làm việc kế tiếp tự động nên mới nhất với ý thăm hỏi dò xét test, nhằm coi dòng sản phẩm ý của tao thế nào đấy. Nếu tao nhân này mà nhận tiếng, thiên hạ vớ tiếp tục bảo Thái úy thực vẫn với ý soán nghịch".

Thái úy mong muốn nghe theo dõi tiếng của Nguyễn Chánh Lại thì quan tiền Thượng phẩm Phụng ngự là Trần Thủ Độ thưa rằng: "Lời Tả phụ sai rồi! Nếu tuy nhiên Hoàng thượng với nam nhi và lại nhường nhịn ngôi mang đến Nhị bác sĩ (tức Trần Cảnh) thì việc trái khoáy ấy tao ko thể vâng chiếu được. Nay, Hoàng thượng ko người kế tiếp tự động, ý mong muốn lựa chọn người hiền hậu nhằm phó thác ngôi cao. Đó là ngài học theo việc nhường nhịn ngôi của Nghiêu Thuấn thuở thời xưa. Vậy tuy nhiên bồn chồn lo ngại nữa sao? Huống chi, ngôi chí tôn ko thể nhằm khuyết lâu, tuy nhiên ý thoái lùi của Hoàng thượng thì vẫn quyết, Hoàng thượng vẫn dứt khoát lựa chọn người không giống bọn họ khiến cho nối ngôi, liệu tao không thích nghe theo dõi tuy nhiên được chăng? Nhị bác sĩ được Hoàng thượng lựa chọn cũng chính là ý trời, trời vẫn ban mang đến tuy nhiên không sở hữu và nhận là với tội ấy. Xin quan tiền Thái úy hãy xét kỹ".

Mùa thu, mon Chạp, mái ấm vua sai quan tiền Nội thị Phán thủ là Phùng Tá Chu, quan tiền Nội hành khiển Tả ty Lang trung là Trần Chí Hoành, những tướng tá văn võ nhập ngoài và những viên quan tiền lại hãy cai quản lãnh thuyền dragon, sẵn sàng pháp giá bán cho tới phủ Cương Tinh tuy nhiên đón Thái Tổ.

Đến ngày mùng một mon Chạp năm cơ [năm Ất Dậu-cuối năm 1225, đầu xuân năm mới 1226], con cái của Trần Thừa là Trần Cảnh nhân việc nhường nhịn ngôi tuy nhiên lên thực hiện vua ở bên trên năng lượng điện Thiên An. Rồi tôn Thuận Trinh hậu thực hiện Thái hậu, giáng Chiêu Hoàng xuống thực hiện Chiêu Thánh Hoàng hậu. Đổi niên hiệu là Kiến Trung. Thái thượng hoàng cùng theo với u của ngài là bà Thái hậu Đàm thị rời khỏi ở điểm miếu Phù Liệt, lấy hiệu là Huệ Quang Thiền sư.

— Đại Việt sử lược - "kỷ Huệ Tông"[chú quí 9]

Quá trình tuy nhiên Lý Chiêu Hoàng truyền ngôi mang đến bọn họ Trần, vấn đề kể từ sách Đại Việt sử ký toàn thư chép với ý xác minh là vì Trần Thủ Độ đứng sau và thao túng, tầm quan trọng của Trần Thừa và Lý Huệ Tông trọn vẹn bị lược quăng quật đi:

Một hôm, Cảnh khi ấy mới nhất lên 8 tuổi hạc, nên lưu giữ việc bưng nước cọ, nhân thế nhập hầu bên phía trong. Chiêu Hoàng nhìn thấy thực hiện ưa, từng lúc chơi tối mang đến gọi Cảnh cho tới nằm trong nghịch ngợm, thấy Cảnh tại đoạn tối thì thân ái cho tới trêu chọc, hoặc tóm lấy tóc, hoặc đứng lên bóng. Có một hôm, Cảnh bưng thau nước hầu, Chiêu Hoàng rửa ráy lấy tay vốc nước té ướt sũng cả mặt mũi Cảnh rồi mỉm cười trêu, cho tới Lúc Cảnh bưng khăn chầu thì lấy khăn ném mang đến Cảnh. Cảnh không đủ can đảm thưa gì, về thưa ngầm với Thủ Độ. Thủ Độ nói: "Nếu thực như vậy thì bọn họ tao trở thành hoàng phái thường bị khử tộc đây?".

Lại một hôm, Chiêu Hoàng lại lấy khăn chầu ném mang đến Cảnh, Cảnh lễ bái rồi nói: "Bệ hạ với thả tội mang đến thần không? Thần van nài vâng mệnh". Chiêu Hoàng mỉm cười và nói: "Tha tội mang đến ngươi. Nay ngươi vẫn biết thưa tinh đó". Cảnh lại về thưa với Thủ Độ. Thủ Độ kinh khủng việc bật mí thì bị giết mổ cả, bấy giờ mới nhất tự động đem gia nằm trong thân ái quí nhập vào cung cấm. Thủ Độ ngừng hoạt động trở thành và những cửa ngõ cung, sai người coi lưu giữ, những quan tiền nhập chầu ko được nhập. Thủ Độ loan báo rằng: "Bệ hạ vẫn với ông chồng rồi". Các quan tiền đều vâng tiếng, van nài định ngày nhập chầu. Tháng ấy, ngày 21, những quan tiền nhập chầu lễ bái mừng.

Xuống chiếu rằng: "Từ xưa nước Nam Việt tao vẫn với Đế vương vãi trị thiên hạ. Duy triều Lý tao vâng chịu đựng mệnh trời, với tất cả tứ biển cả, những tiên thánh truyền nối rộng lớn nhị trăm năm, chỉ vì như thế thượng hoàng với căn bệnh, ko người nối dõi, thế nước nghiêng nguy hiểm, sai trẫm nhận minh chiếu, cố gượng gạo đăng quang, từ trước cho tới giờ trước đó chưa từng với việc ấy. Khốn nỗi trẫm là nữ giới chúa, tài đức đều thiếu hụt, ko người giúp sức, giặc cướp nổi lên như ong, làm thế nào tuy nhiên lưu giữ nổi ngôi báu nặng nề nề? Trẫm dậy sớm thức khuya, chỉ kinh khủng ko đảm trách nổi, vẫn suy nghĩ lần người hiền hậu lộc quân tử nhằm nằm trong canh ty chủ yếu trị, ngày đêm khẩn khoản cho tới thế là cùng với rồi, Kinh thi đua với thưa "Quân tử lần các bạn, lần mãi ko được, thức ngủ ko nguôi, lâu thay cho lâu thay". Nay trẫm suy cút tính lại 1 mình, duy với Trần Cảnh là kẻ văn hóa học đầy đủ vẻ, thực thể cơ hội quân tử hiền hậu nhân, oai nghi lối hoàng, với tư hóa học thánh thần văn võ, mặc dù cho tới Hán Cao Tổ, Đường Thái Tông cũng ko rộng lớn được. Sớm hôm suy nghĩ chín kể từ lâu nghiệm coi nên nhường nhịn ngôi báu, nhằm thỏa lòng trời, mang đến xứng lòng trẫm, ngóng đồng lòng rất là, nằm trong canh ty vận nước, hưởng trọn phúc thanh bình. Vậy phụ thân cáo thiên hạ nhằm quý khách điều biết".

— Đại Việt Sử ký Toàn thư - "Chiêu Hoàng bạn dạng kỷ"

Theo cơ, Lý Chiêu Hoàng đăng quang nhập mon 6 năm Ất Dậu (năm 1225) và nhường nhịn ngôi nhập mon 11, chỉ vỏn vẹn ngay gần nửa năm bên trên ngai vàng vàng.

Sự việc Phùng Tá Chu khuyên nhủ can ko được ghi cụ thể ở Toàn thư tuy nhiên chỉ ghi ở Sử lược, tuy vậy Lúc biên chép về việc việc nhường nhịn ngôi thì Ngô Sĩ Liên vẫn loại gián tiếp xác nhận mẩu truyện Phùng Tá Chu khuyên nhủ Huệ Tông nhường nhịn ngôi bọn họ Trần: "Các quan tiền bấy giờ không một ai suy nghĩ gì cho tới xã tắc, khiến cho Phùng Tá Chu viện dẫn việc Lữ hậu và Võ hậu thực hiện cớ tuy nhiên trở thành đi ra việc Chiêu Hoàng nhường nhịn ngôi mang đến bọn họ Trần, ấy là người dân có tội với bọn họ Lý". Vấn đề này chứng minh vấn đề Phùng Tá Chu tác động chuyện Huệ Tông ra quyết định lựa chọn Trần Cảnh thực hiện rể kể từ Sử lược là đúng mực. Sách Khâm tấp tểnh Việt sử thông giám cương mục với tiếng đánh giá và nhận định rằng:

Thực là sự việc kỳ lạ, trong cả ngàn xưa ko hề với. Các triều đại Bắc phương trước đó chưa từng với chuyện được nước như thế lúc nào. Kìa như bọn họ Sài nối mái ấm Chu vẫn chính là chuyện lạ[chú quí 10], tuy nhiên cũng ko kỳ lạ cho tới như vậy. Xem đi ra cũng chẳng qua loa như bọn Vương Mãng và Dương Kiên cơ thôi. Dầu chẳng mượn danh tức thị "Bệ hạ với chồng", thiên hạ thế này chắc hẳn cũng về mình bọn họ Trần. Họ Trần lấy được nước, đều là nhờ sức lực Thủ Độ, tương đương vua Thuận Trị mái ấm Thanh với Đa Nhĩ Cổn, chứ Trần Thái Tông với gì xứng đáng tuyên dương đâu? Cho nên mái ấm Trần không tồn tại miếu hiệu là Thái Tổ.

Cái cớ thực hiện mang đến mái ấm Trần thừa hưởng nước lâu nhiều năm là nhờ công đức Thánh Tông và Nhân Tông đấy chăng.

Xem thêm: ai là người hiểu bạn nhất

— Khâm tấp tểnh Việt sử thông giám cương mục - "Chính biên, quyển loại V"

Nửa đời sau[sửa | sửa mã nguồn]

Sau Lúc nhường nhịn ngôi, Lý Chiêu Hoàng được lập thực hiện nương nương, phát triển thành vị nương nương con trẻ tuổi hạc nhất nhập lịch sử vẻ vang, vì như thế Lúc cơ bà mới nhất 8 tuổi hạc. Bà cộng đồng sinh sống với Trần Thái Tông rộng lớn 10 năm, không tồn tại biên chép gì ví dụ về bà nhập trong cả thời hạn này.

Năm Đinh Dậu, Thiên Ứng Chính Bình loại 6 (1237), rộng lớn 10 năm tuy nhiên Thái Tông nằm trong Chiêu Thánh không tồn tại con cái, Thái Sư-Trần Thủ Độ nằm trong Thiên Cực công chúa bồn chồn kinh khủng huyết tộc tôn thất bị đứt đoạn, nên xay Thái Tông nên quăng quật Chiêu Thánh nhằm lấy chị dâu là Thuận Thiên Công Chúa đang xuất hiện bầu 3 mon. Trần Thái Tông cảm nhận thấy chuyện này hổ thẹn thò, đang được tối trốn ngoài kinh trở thành nhằm lên gặp gỡ sư Phù Vân ở Yên Tử nương nhờ. Trần Thủ Độ vừa vặn dụ dỗ vừa vặn tạo ra mức độ xay, ở đầu cuối Thái Tông cũng nên chịu đựng nghe theo dõi. Thuận Thiên Công Chúa được lập thực hiện nương nương thay cho thế, Chiêu Thánh bị giáng thực hiện "công chúa" - tức mặt hàng nước ngoài mệnh phụ[9]. Vì chuyện này, Hoài Vương-Trần Liễu nổi loàn ở sông Cái, nhiều năm nhiều mon không ngừng nghỉ. Cuối nằm trong, Trần Liễu cho tới van nài Thái Tông thả tội, nhị đồng đội ôm nhau khóc thảm thiết. Sau cơ, Liễu được thay đổi phong hiệu thực hiện "An Sinh Vương" (安生王), được ban những vùng An Sinh, An Phụ, An Dưỡng, An Hưng, An Bang thực hiện ấp thang mộc (nay nằm trong nhị thị trấn Đông Triều và Yên Hưng, tỉnh Quảng Ninh). Những tướng tá sĩ và lính tráng theo dõi Trần Liễu nổi loạn đều bị xử tử[10].

Từ ấy cho tới rộng lớn đôi mươi năm tiếp theo, chủ yếu sử ko hề nhắc hành trạng của bà. Sách "Lý Chiêu Hoàng - Một đời sóng gió" của Lê Thái Dũng với nhắc về một truyền thuyết rằng Chiêu Thánh sau khoản thời gian bị giáng vẫn xuống tóc bên trên miếu Linh Tiên của xã Giao Tự (nay nằm trong xã Kim Sơn, thị trấn Gia Lâm, Hà Nội), mặc dù vậy văn bạn dạng minh chứng rất rất mơ hồ[11]. Năm Mậu Ngọ, Nguyên Phong năm loại 8 (1258), sau trận chiến với quân team Mông Cổ trong đợt người Nguyên nhập cướp, Trần Thái Tông gả Chiêu Thánh mang đến quan tiền Ngự Sử Trung Tướng- Lê Phụ Trần, vốn liếng thương hiệu Lê Tần (黎秦), người Ái Châu[chú quí 11], vì như thế với công phò canh ty mái ấm Vua nên được Thái Tông ban thương hiệu "Phụ Trần" (có nghĩa canh ty bọn họ Trần) và ban mang đến chức Ngự Sử Đại Phu, sách An Nam Chí Lược ghi Lê Phụ Trần được phong "Nhập Nội Phán Thủ" (入內判首) và còn được ban tước đoạt "Bảo Văn Hầu" (保文侯)[12]. Khi ra quyết định ban thơm, Thái Tông còn nói: "Trẫm không tồn tại khanh, thì đâu với ngày này. Khanh hãy nỗ lực nhằm nằm trong được hoàn hảo vẹn về sau"[13].

Đầu năm Mậu Dần, niên hiệu chỉ bảo Phù loại 6 (1278), mon 3, Chiêu Thánh Công Chúa- Lý thị chết thật, lâu 61 tuổi hạc. Bà chết thật sau ngay gần một năm tròn trĩnh đối với Trần Thái Tông (qua đời năm 1277). Khi bà Chiêu Thánh được gả mang đến Lê Phụ Trần thì bà vẫn ở vào mức năm 40 tuổi hạc, nhị người sinh sống cùng nhau hai mươi năm, sinh đi ra nam nhi là Thượng Vị Hầu Lê Tông, đàn bà là Ứng Thụy Công Chúa thương hiệu là Khuê. Chính sử ko chép điểm táng và nghi lễ của bà Chiêu Thánh, và mặc dù Lúc chết thật bà vẫn đơn giản "Chiêu Thánh Công chúa", tuy nhiên hậu thế vẫn thông thường gọi bà theo dõi tôn hiệu "Lý Chiêu Hoàng".

Nhìn nhận[sửa | sửa mã nguồn]

Cuộc đời của Lý Chiêu Hoàng thông thường được nom nhận là thảm kịch Lúc phát triển thành con cái rối chủ yếu trị khi còn vượt lên trên nhỏ. Có một vài chủ ý việc đền rồng Lý Bát Đế (tức Đền Đô) chỉ thờ 8 vị hoàng thượng mái ấm Lý là vì như thế sụp đổ tội Lý Chiêu Hoàng làm mất đi mái ấm Lý, đôi khi còn nhận định rằng người đương thời lên án và coi trách móc nhiệm trọn vẹn vì thế Lý Chiêu Hoàng. Trước đôi mắt, địa thế căn cứ nhập cuốn sách chủ yếu sử số 1 của VN là Đại Việt sử ký toàn thư được biên soạn nhập thời Lê sơ, trần giới Lê phán xét việc triều Lý rơi rụng trọn vẹn vì thế số trời tuy nhiên ko nên là lỗi một cá thể kể từ Lý Chiêu Hoàng. Sử gia Ngô Sĩ Liên Lúc bàn về sự này còn có nói:

Đến thời Huệ Tông, dòng sản phẩm ô nhiễm mang đến thiên hạ vẫn in sâu lắm, tuy nhiên mái ấm Vua ko nên người chất lượng giang trưởng thành và cứng cáp, bề tôi canh ty nước thì nhu nhược xoàng xĩnh xoàng xĩnh, mong muốn chữa trị dòng sản phẩm độc vẫn sâu sắc thì thực hiện thế này được. Huống chi mái ấm Vua lại bị hội chứng hiểm, chữa trị ko ngoài, lại không tồn tại nam nhi nhằm nối nghiệp rộng lớn, thế là vấn đề nguy hiểm vong vẫn sinh ra rồi. Tục truyền rằng Lý Thái Tổ Lúc vừa mới được thiên hạ, xa vời giá bán về Cổ Pháp ngự nghịch ngợm miếu ở mùi hương Phù Đổng, với thần nhân đề thơ ở cột miếu rằng:

"一缽功德水,Nhất chén bát công đức thủy 隨緣化世間。 Tuỳ duyên hóa trần thế. 光光重照耀, Quang quang quẻ trùng chiếu diệu. 日影沒登山。 Nhật hình họa một đăng san"

Có nghĩa:

“(Mặt trời như) Một chén con nước công đức,

Tùy duyên chừng hóa từng trần thế.

Ánh sáng sủa soi tỏa nắng,

Bóng trời rơi rụng dạng khi lên ngàn.

Sư miếu là Vạn Hạnh đem bài xích thơ ấy nhấc lên. Lý Thái Tổ coi đoạn rồi nói: "Việc của thần nhân thì ko thể hiểu được". Người đời truyền tụng, không một ai biết thơ ấy thưa thế này. Đến Lúc mái ấm Lý rơi rụng, mới nhất mang đến bài xích thơ ấy là nghiệm. Vì kể từ đời Huệ Tông trở lên tới mức Thái Tổ là tám hoánh, tuy nhiên Huệ Tông thương hiệu là "Sảm", tức là mặt mũi trời gác núi, không còn bóng. Thế thì mái ấm Lý được nước là tự động trời, thoát nước cũng chính là tự động trời vậy.

— Đại Việt sử ký toàn thư - "Chiêu Hoàng bạn dạng kỷ"

Bên cạnh cơ, về sự tái ngắt thơm của Chiêu Hoàng tuy nhiên người sáng tác là Trần Thái Tông, sách Toàn Thư chê trách móc nặng nề tiếng việc mái ấm Vua đem bà là phu nhân cũ, không chỉ có thế còn là một Cựu Hoàng Đế, gả mang đến Lê Phụ Trần là đàn tôi. Ngô Sĩ Liên ghi chép gay gắt: "Vua tôi mái ấm Trần khinh thường đạo phu nhân ông chồng lại thấy ở trên đây lượt nữa".

Sự việc sau chết choc của Lý Chiêu Hoàng kế tiếp được tháp canh thổi với thật nhiều truyền thuyết. Sách Việt Sử Tiêu Án, một cuốn sử đời Lê Trung Hưng vì thế Ngô Thì Sĩ biên soạn vẫn với chép lại thuyết dân lừa lọc rằng bà vẫn nhảy hồ nước tự động sát. Nguyên văn: "Bà Chiêu Thánh rơi rụng. Bà đã biết thành giáng là Công Chúa, rồi gả mang đến Phụ Trần, khi đó rơi rụng vẫn 61 tuổi hạc. Hiện ni ở tỉnh Bắc Giang, với váy Minh Châu, thân của váy với phiến đá to tát, người tao để lại rằng bà Chiêu Thánh cắp hòn đá nhảy xuống váy tuy nhiên bị tiêu diệt, bên trên bờ váy với miếu Chiêu Hoàng. Đó là thổ dân điểm cơ bênh vực hồi mộ mang đến bà Chiêu Hoàng tuy nhiên đưa ra thuyết ấy! Bà Chiêu Hoàng nhất sinh đi ra là kẻ dâm cuồng, lấy ông chồng ko vừa vặn lứa song, đâu còn tiết trinh như tiếng người tao truyền lại". Do thời đại vẫn trôi qua loa, thời kỳ Lê trung hưng vẫn với ánh nhìn hà khắc rộng lớn với chuyện về Lý Chiêu Hoàng, kề bên chê bai bọn họ Trần như cũ thì cuốn sách này cũng phê phán Lý Chiêu Hoàng rất rộng trong các việc tái ngắt giá bán này. Ngoài đánh giá và nhận định Chiêu Hoàng "nhất sinh là kẻ dâm cuồng" như bên trên, thì còn tồn tại phán xét khác:

Xưa Hầu Cảnh đem phu nhân Thái tử gả mang đến tướng tá Quách Nguyên Kiến, Kiến kể từ chối rằng: "Đâu với Quý phi lại giáng thực hiện phu nhân người thường", rồi ko chịu đựng nom mặt mũi bà phi ấy. Phụ Trần nhận sự gả ấy, lại ko vì thế thương hiệu nghịch ngợm tặc còn tồn tại lộc tâm. Tại nước Ngô với người fake cỏ ý trung nhân nát nhừ cầu thân, người phu nhân dỗi tuy nhiên bị tiêu diệt, ko chịu đựng nhục; ni bà Chiêu Thánh vui sướng quí sự gả cơ, lại ko được vì thế người phụ nữ thông thường dân còn tồn tại liêm sĩ.

Ôi! Dâm phong của phòng Trần tập dượt nhiễm vẫn quen; bà Thiên Cực là Thái hậu tuy nhiên lấy người đàn tôi, bà Thuận Thiên là chị dâu tuy nhiên lấy em ông chồng, cho nên vì thế giờ đây bà Chiêu Thánh cũng chính là Hoàng hậu tuy nhiên lấy người đàn tôi thực hiện ông chồng, Phụ Trần là đàn tôi tuy nhiên lấy bà Hậu thực hiện phu nhân, u ấy con cái ấy, chị ấy em ấy, phu nhân ấy ông chồng ấy, vua ấy tôi ấy, thiệt ko vì thế cố gắng thú.

— Việt sử chi tiêu án - "Nhà Trần, Thái Tông Hoàng đế"

Học fake Lê Thái Dũng nhập cuốn "Lý Chiêu Hoàng - Một đời sóng gió" với ghi lại một tương truyền rằng trước lúc chết thật, bà Lý Chiêu Hoàng vẫn về thăm hỏi quê Cổ Pháp (Bắc Ninh) và chết thật bên trên cơ. Khi rơi rụng, tóc bà vẫn đen kịt nhánh, môi vẫn đỏ lòe như son, má vẫn tươi tắn như hoa đào[14], cũng vì như thế những vấn đề này tuy nhiên trong sách còn nhắc một fake thiết rằng Lý Chiêu Hoàng được gả mang đến Lê Phụ Trần là một trong "thế thân", tuy nhiên Lý Chiêu Hoàng thực tiễn vẫn còn đấy ở nhập cung, hoặc vẫn chết thật, hoặc vẫn xuống tóc, tuy vậy những điều bên trên tuy nhiên Lê Thái Dũng biên chép đều chỉ mang tính chất truyền mồm của dân lừa lọc, trọn vẹn ko sẽ là hội chứng cứ. Sau Lúc rơi rụng, chủ yếu sử ko chép về điểm Lý Chiêu Hoàng được táng, tuy vậy ko biết kể từ lúc nào tuy vậy với vấn đề rằng Lý Chiêu Hoàng được táng ở bìa rừng Báng, phía tây Thọ Lăng Thiên Đức (nơi táng của những vị Vua mái ấm Lý), vậy nên trần giới sau lập đền rồng thờ gọi là Long Miếu (đền Rồng) - lúc này bên trên Đình Bảng, thị xã Từ Sơn, (tỉnh Bắc Ninh)[15]. Cũng theo dõi Lê Thái Dũng, sở dĩ Lý Chiêu Hoàng ko được thờ cộng đồng bên trên đền rồng Đô tuy nhiên nên thờ riêng rẽ vì như thế bà là kẻ bị coi là với tội với dòng tộc Lý Lúc nhằm rơi rụng mái ấm Lý[14].

Nhà thơ Tản Đà với bài xích thơ Vịnh Lý Chiêu Hoàng như sau:

Xem thêm: nữ thần kim ưng 2022 là ai

Quả núi Tiên Sơn với ghi nhớ công
Mà em đem nước nhằm theo dõi chồng
Ấy ai tinh ranh tài dan díu
Những chuyện hoa tình với biết không?
Một gốc mận già[chú quí 12] thôi cũng phải
Hai trăm năm lẻ thế là xong
Hỏi thăm hỏi sư cụ miếu Chân Giáo
Khách khứa mái ấm ai áo nón tấp nập.

Ở Từ Sơn (Bắc Ninh) vẫn còn đấy câu ca dao thác tiếng Chiêu Hoàng trách móc Trần Cảnh về sự này:

Trách người quân tử bạc tình
Chơi hoa rồi lại bẻ cành chào bán rao![16]

Hậu duệ[sửa | sửa mã nguồn]

  • Với Trần Thái Tông Trần Cảnh (có nghi ngờ vấn):
  1. Hoàng hoàng thái tử Trần Trịnh (陳鄭), ko ghi rõ rệt là Chiêu Hoàng sinh đi ra ở ngẫu nhiên sách sử này. Trong sách Toàn thư, Thái tử Trịnh ko được ghi năm sinh tuy nhiên chỉ ghi hôm ấy rơi rụng, Ngô Sĩ Liên bèn cho là "vừa sinh đi ra vẫn mất", chứ trọn vẹn ko chắc chắn là Thái tử là vừa vặn sinh vẫn rơi rụng, càng ko nói đến việc Thái tử vì thế Chiêu Hoàng sinh ra[17].
  • Với chỉ bảo Văn Hầu-Thiếu Sư-Lê Phụ Trần:
  1. Lê Tông (黎琮)[18], nam nhi có một không hai, được ban tước đoạt Thượng Vị Hầu. Có tư duy đó là chỉ bảo Nghĩa Vương-Trần Bình Trọng.
  2. Ứng Thụy Công Chúa, thương hiệu Khuê (珪)[18], đàn bà có một không hai. Không rõ rệt hành trạng. Tiểu thuyết của Lê Thái Dũng gọi là "Lý Chiêu Hoàng - Một đời sóng gió" với vấn đề ghi nhập "Niên biểu Lý Chiêu Hoàng" rằng công chúa lấy Trạng Nguyên-Trần Cố, quê quán ở xã Phạm Triền, thị trấn Thanh Miện, phủ Hạ Hồng, lộ Hải Đông (nay là thôn Phạm Lý, xã Ngô Quyền, thị trấn Thanh Miện, Hải Dương), đỗ Kinh trạng nguyên vẹn khoa Bính Dần. Hiện ko rõ rệt Lê Thái Dũng lấy vấn đề này ở đâu.

Quan hệ với Trần Bình Trọng[sửa | sửa mã nguồn]

Không với bất kì biên chép lịch sử vẻ vang này thân ái Lý Chiêu Hoàng với Trần Bình Trọng với mối liên hệ cật ruột gì hay là không.

Sách Toàn thư chỉ nói: "Vương (tức chỉ bảo Nghĩa Vương Trần Bình Trọng) là loại dõi Lê Đại Hành", và PGS. Tiến sĩ Trần chống Chí nhập cuốn "Bối cảnh tấp tểnh đô Thăng Long và sự nghiệp của Lê Hoàn" vẫn phụ thuộc "Lê triều miêu duệ" và "Cổ Mai bi ký" nhằm giả thiết Trần Bình Trọng là con cái của Lê Phụ Trần, và Trần chống Chí nhấn mạnh vấn đề "nếu Phụ Trần chỉ lấy 1 mình Chiêu Thánh Công chúa" thì Trần Bình Trọng rất có thể là con cái của Lê Phụ Trần với Lý Chiêu Hoàng[19]. Nếu thực sự như thế, thì Lý Chiêu Hoàng là nước ngoài tổ kiểu mẫu nhiều đời của Trần Minh Tông-Trần Mạnh - con cháu 4 đời của Trần Thái Tông, vì như thế u của Minh Tông là Chiêu Từ Hoàng Thái Hậu - đàn bà của Trần Bình Trọng.

Trong văn hoá đại chúng[sửa | sửa mã nguồn]

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Trung Sơn (ngày 17 mon một năm 2016). “Chuyện không nhiều biết về nữ vương có một không hai ở Việt Nam”. VnExpress.
  2. ^ Ngô Sĩ Liên (1697), "Bản kỷ・Quyển 4, Huệ Tông Hoàng đế": Đinh Sửu, [Kiến Gia] năm loại 7 [1217], (Tống Gia Định năm loại 10). Mùa xuân, mon 3, vua từ từ trừng trị điên, với Lúc tự động xưng là Thiên tướng tá giáng, tay cố gắng giáo và mộc, cắm cờ nhỏ nhập búi tóc, đùa múa kể từ sớm cho tới chiều ko ngủ, Lúc thôi đùa nghịch ngợm thì sụp đổ các giọt mồ hôi, oi bức khát nước, tu rượu ngủ li tị nạnh cho tới ngày tiếp theo mới nhất tỉnh. Chính sự ko quyết đoán, phó thác cả mang đến Trần Tự Khánh. Quyền rộng lớn nội địa từ từ về mình kẻ không giống.
  3. ^ Ngô Sĩ Liên (1697), "Bản kỷ Quyển 4, Huệ Tông Hoàng đế": Mùa tấp nập, mon 12, sách phong [Thuận Trinh] phu nhân thực hiện Hoàng hậu, phong Tự Khánh thực hiện Thái uý phụ chủ yếu, mang đến anh trai Tự Khánh là Trần Thừa (tức Thượng hoàng mái ấm Trần) thực hiện Nội thị Phán thủ...
  4. ^ Ngô Sĩ Liên (1697), "Bản kỷ・Quyển 4, Huệ Tông Hoàng đế": Nhâm Ngọ, [Kiến Gia] năm loại 12 [1222], (Tống Gia Định năm loại 15). Mùa xuân, mon 2, phân tách nội địa thực hiện 24 lộ, lộ phân tách mang đến công chúa ở, lấy những hoành nô nằm trong lệ và quân nhân bạn dạng lộ, phân tách nhau thực hiện giáp.
  5. ^ Ngô Sĩ Liên (1697), "Bản kỷ・Quyển 4, Huệ Tông Hoàng đế": Mùa tấp nập, mon 10, xuống chiếu lập công chúa Chiêu Thánh thực hiện Hoàng hoàng thái tử nhằm truyền ngôi mang đến. Vua xuống tóc ở miếu Chân Giáo nhập đại nội. Chiêu Thánh đăng quang, thay đổi niên hiệu là Thiên Chương Hữu Đạo năm loại 1, tôn hiệu là Chiêu Hoàng.
  6. ^ Ngô Sĩ Liên (1697), "Bản kỷ・Quyển 4, Chiêu Hoàng": Ất Dậu, Thiên Chương Hữu Đạo năm thứ hai [1125], (Từ mon 12 về sau là niên hiệu Trần Thái Tông Kiến Trung năm loại 1; Tống Lý Tông Hú, chỉ bảo Khánh loại 1). mùa ông, mon 10, xuống chiếu tuyển chọn con em của mình của quan tiền viên nhập ngoài sung nhập những sắc dịch nhập nội, như lục hỏa Thị cung nước ngoài, Chi hậu, Nội nhân Thị nội, ngày tối thay cho phiên nhau chầu hầu.
  7. ^ Ngô Sĩ Liên (1697), "Bản kỷ・Quyển 3, Nhân Tông Hoàng đế": Mùa hạ, mon 6, Thái úy Lý Thường Kiệt bị tiêu diệt... Thường Kiệt người phường Thái Hòa, trở thành Thăng Long, nối đời thực hiện quan tiền, nhiều mưu lược lược, tài năng thực hiện tướng tá. Khi còn không nhiều tuổi hạc, vì như thế vẻ mặt mũi tươi tắn rất đẹp được sung thực hiện Hoàng môn chi hậu theo dõi hầu Thái Tông, thăng dần dần cho tới chức Nội thị sảnh đô tri.
  8. ^ “Nhà Lý (21/11/1009-10[20]/1/1226)- Xây dựng và bảo đảm khu đất nước”.
  9. ^ Ngô Sĩ Liên (1697), "Bản kỷ・Quyển 5, Thái Tông Hoàng đế": Đinh Dậu, [Thiên Ứng Chính Bình] năm loại 6 [1237], (Tống Gia Hy năm loại 1)... Lập công chúa Thuận Thiên bọn họ Lý, là phu nhân của Hoài vương vãi Liễu, anh vua, thực hiện Thuận Thiên nương nương, giáng Chiêu Thánh làm thuê chúa. Bấy giờ Chiêu Thánh không tồn tại con cái tuy nhiên Thuận Thiên vẫn khái niệm Quốc Khang được 3 mon. Trần Thủ Độ và Thiên Cực công chúa bàn kính với vua là nên mạo nhận lấy nhằm thực hiện chổ dựa về sau, cho nên vì thế với mệnh lệnh ấy.
  10. ^ Ngô Sĩ Liên (1697), "Bản kỷ・Quyển 5, Thái Tông Hoàng đế": Lấy khu đất Yên Phụ, Yên Dưỡng, Yên Sinh, Yên Hưng, Yên Bang mang đến Liễu thực hiện ấp thang mộc. Nhân khu đất được phong, tuy nhiên Liễu mang tên hiệu là Yên Sinh vương vãi (hay An Sinh vương). Binh quân [theo Liễu] nổi loạn ở sông Cái đều bị giết mổ.
  11. ^ Lê Thái Dũng (2011), Lý Chiêu Hoàng - Một đời sóng gió, tr. 34-35.
  12. ^ Lê Tắc, quyển 15: Lê Tần, người Ái Châu, tính hoà kính, học tập rộng lớn, Thái vương vãi (tức Trần Thái Tông) dùng để làm Hàn trưởng (翰長). Mùa tấp nập năm Đinh Tỵ, theo dõi Vương chống Ngột Lương Hợp Thai, binh bại, nằm trong Vương giong ngựa chạy cho tới Phạm Gia chỉ bảo, gặp gỡ với Phạm Cụ Chích đem binh cho tới cứu vãn, quan tiền binh (quân Nguyên) giết mổ Cụ Chích, Thái vương vãi chạy ngoài cho tới bến Lãnh Mỹ mới nhất lên thuyền, kỵ binh xua đuổi theo dõi kịp, nhắm Thái vương vãi loạn xị, Tần lấy ván thuyền lấp mang đến Vương chạy ngoài. Thái vương vãi ghi nhớ công, phong Tần thực hiện chỉ bảo Văn hầu, Nhập nội Phán thủ.
  13. ^ Ngô Sĩ Liên (1697), "Bản kỷ・Quyển 5, Thái Tông Hoàng đế"
  14. ^ a b Lê Thái Dũng, sách vẫn dẫn, tr. 69.
  15. ^ “Vụ đập nát nhừ nhằm xây mới nhất đền rồng thờ Lý Chiêu Hoàng”. báo Thanh Niên. ngày 12 tháng tư năm 2009.
  16. ^ Tuyển tập dượt Nguyễn Tường Phượng, tr. 585.
  17. ^ Ngô Sĩ Liên (1697), "Bản kỷ・Quyển 5, Thái Tông Hoàng đế": Quý Tỵ, Thiên Ứng Chính Bình năm thứ hai [1233]; Hoàng hoàng thái tử Trịnh rơi rụng. (Xét luật lệ chép sử: Hoàng hoàng thái tử sinh, vớ nên chép rõ rệt ngày, mon, năm sinh; Lúc rơi rụng cũng vậy. Đây chỉ chép Lúc rơi rụng, có lẽ rằng là vừa vặn mới nhất sinh vẫn bị tiêu diệt ngay lập tức, nên ko chép tháng ngày sinh).
  18. ^ a b Ngô Sĩ Liên (1697), "Bản kỷ・Quyển 5, Thánh Tông Hoàng đế", chữ Hán: 昭聖下嫁輔陳二十餘年,生男上位侯琮、女應瑞公主珪。
  19. ^ Trần chống Chí (2005), phần "Bàn tăng về việc nghiệp cứu vãn nước và hậu duệ của Lê Hoàn" nhập cuốn Bối cảnh tấp tểnh đô Thăng Long và sự nghiệp của Lê Hoàn, Nhà Xuất bạn dạng Hà Nội Thủ Đô.

Nguồn tham lam khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Ngô Sĩ Liên (1697). Đại Việt sử ký toàn thư.
  • Khuyết danh (1377). Đại Việt sử lược.
  • Lê Tắc. An Nam chí lược.
  • Lê Thái Dũng (2008). Giở trang sử Việt. NXB Đại học tập Quốc gia Hà Nội Thủ Đô.
  • Lê Thái Dũng (2011). Lý Chiêu Hoàng - Một đời sóng gió. NXB Văn học tập. Bản gốc tàng trữ ngày 27 tháng tư năm 2021. Truy cập ngày 27 tháng tư năm 2021.
  • Trần chống Chi (2005), Bối cảnh tấp tểnh đô Thăng Long và sự nghiệp của Lê Hoàn, NXB Hà Nội Thủ Đô.
  • Nguyễn Tường Phượng (1996), Tuyển tập dượt Nguyễn Tường Phượng, NXB Văn học tập.

Ghi chú[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Lý Chiêu Hoàng là vị "Nữ hoàng" có một không hai tuy nhiên ko nên là "vị vua nữ giới giới" có một không hai, vì thế trước cơ Trưng Trắc vẫn lên thực hiện Nữ vương vãi.
    Việc này rất có thể phân tích và lý giải như sau: "Nữ vương" và "Nữ hoàng" đều Tức là vị quân công ty đem nam nữ nữ giới, tuy nhiên hoàng thượng là tước đoạt hiệu song lập và thông thường sẽ là to hơn tước đoạt Vương. Trưng vương vãi là "Nữ vương", còn Chiêu Hoàng là "Nữ hoàng", cả nhị bà đều là kẻ có một không hai đem tước đoạt hiệu của tớ, tuy nhiên cả nhị bà đều là Nữ quân công ty của lịch sử vẻ vang VN.
  2. ^ Các quan tiền Nội thị như thể Thị vệ của triều Nguyễn, đều ko nên là kẻ bị thiến (hoạn quan). Lúc này chính sách cung đình vẫn ko vượt lên trên nóng bức về tính chất "bất khả xâm phạm" của phái nam đáp ứng nhập cung.
  3. ^ Có chủ ý vì như thế Chiêu Thánh là nữ giới nên thời điểm hiện nay xứng đáng lẽ nên gọi là "Hoàng thái nữ", tuy nhiên trong sách Toàn thư đúng mực ghi thương hiệu là "Hoàng thái tử". Nguyên vì thế có lẽ rằng chữ "Tử" (子) vốn liếng dĩ nhập thời xưa cũng chỉ cả nam nhi lộn đàn bà. Ví dụ ấy với Công tử Khuynh, rồi nhập Luận ngữ với đoạn: "Khổng Tử dĩ kì huynh chi tử thê chi" (孔子以其兄之子妻之), nghĩa "Khổng Tử lấy con gái của anh ấy mình gả mang đến [ông Nam Dung]).
  4. ^ Nguyên văn bạn dạng chữ Hán: 冬十月,詔昭聖公主爲皇太子以傳位,帝出家,居大内真教禪寺。昭聖即位,改元天彰有道元年,尊號曰昭皇。
  5. ^ Nguyên văn bạn dạng chữ Hán: 冬十月,詔選内外官員子弟充内色役,六火侍宫外,祗侯、内人侍内,日夜番上侍從。
    Chức "Lục hỏa Thị cung ngoại" có lẽ rằng là 6 team (hỏa) trực phía bên ngoài cung, còn "Chỉ hầu" hoặc "Chi hậu", nằm trong "Nội nhân Thị nội", đều là những chức hầu thân thiện Thiên tử, trực thuộc khối hệ thống Nội thị sảnh (内侍廳). Hệ thống này tế bào phỏng theo phong cách Hán-Đường, người sử dụng cả thái giám (người bị thiến) lộn sĩ nhân thông thường, xuất hiện nay khoảng tầm đầu triều Lý[7]. Do những chức này đáp ứng với ca riêng rẽ nhập tẩm năng lượng điện cá thể của phòng Vua, tuy nhiên hậu phi lại ở điểm không giống, nên nên đời xưa ko buộc phải người phụ trách là thái giám.
  6. ^ Đều là những chức quan tiền phụ trách việc hầu cận hoàng thượng, trực nằm trong Nội thị sảnh.
  7. ^ Lưu ý cho những người tra cứu vãn, sách "Đại Việt sử lược" bạn dạng gốc đã biết thành đem sang trọng Trung Quốc cùng rất nhiều cỗ sử liệu không giống sau quy trình Minh nằm trong vào thời gian cuối đời Trần. Tư liệu được tìm hiểu thêm lúc này thực ra bắt đầu từ sách "Việt sử lược" được những học tập fake Trung Quốc thuế tập dượt lại rồi biên soạn nhập pho đại bách khoa Khâm tấp tểnh tứ khố toàn thư bên dưới triều đại mái ấm Thanh. Vì vậy tuy nhiên sách này vẫn giáng tước đoạt vị tôn thất của toàn bộ triều đại VN được biên lại xuống tước đoạt Vương.
  8. ^ Cuốn sách Sử lược này được ghi nhập đời Trần, vậy nên, ko thể ghi húy của Trần Thái Tông, chỉ rất có thể ghi rời trở thành ["Mỗ"].
  9. ^ Bản chữ Hán: 王以女主而幼為憂,召馮佐周謀曰:"朕以不德,獲戻於天,絶無繼嗣,傳位於女。以一隂而御羣陽,衆所不與,必致悔亡。以吾觀之,莫若逺法唐堯,近體仁祖,擇其賢者而授之。今所見太尉仲子某,年雖冲幼,相貌非常,必能濟世安民。欲以為子,而主神器。仍以昭王配之。卿等為朕言於太尉。"太祖亦未之信。左輔阮正吏謂太祖曰:"阮氏之有國也,賢君六七作,其餘德遺澤,入人也深。一旦遽以異姓為嗣,意其試之以觀我何如耳。茍因而受之,天下必謂太尉實有篡逆之志。"太祖欲從之,上品奉御陳守度曰:"左輔之言非也。假如上王有子,反欲遜於二郎,揆之於義,則不可奉詔。今以無嗣,欲擇賢而付之,此乃上王逺法堯舜之真讓,又何疑哉?况天位不可久曠,而上王遜避之意已决,别選他姓為嗣,雖欲不臣事之,其可得乎?且上王以二郎為嗣,乃天意也。天與不取,反受其咎。願太尉熟思之。"冬十二月,命内侍判首馮佐周、内行遣左司郎中陳智宏,將内外文武臣僚,領龍舟,備法駕,赴星罡府,迎我太宗。以是年十二月初一日受禪,即位於天安殿,尊順貞皇后為太后,降昭王為昭聖王后,改元建中。太上王與其母譚太后出居扶列寺,號惠光禪師。以建中二年八月丙戌,薨於善教寺,廟號惠宗,在位十五年有竒。改元者一,曰建嘉,凡十五年。壽三十三,殯於安華府寳光寺。
  10. ^ Ý thưa Chu Thế Tông Sài Vinh, ông vốn liếng là loài người anh của Sài thị - phu nhân Chu Thái Tổ đời Ngũ đại Thập quốc. Về sau Sài Vinh được sản xuất con cái nuôi của Chu Thái Tổ, nối căn nhà Chu.
  11. ^ Học fake Trần chống Chi địa thế căn cứ nhập "Cổ Mai bi ký" và "Lê triều miêu duệ" nhận định rằng Lê Tần là con cái của danh tướng tá Lê Khâm - người dân có công canh ty Trần Thái Tổ Trần Thừa tấn công dẹp Hoài Đạo vương vãi Nguyễn Nộn. tin tức này vẫn đơn giản phụ thuộc bia ký nằm trong phả hệ được biên soạn nhập đời sau, trong lúc những sách đương thời ngoài nhắc Lê Tần là kẻ Ái Châu đi ra thì cũng ko thưa gì tăng.
  12. ^ Mận là chữ "Lý" (李), ám chỉ mái ấm Lý vẫn suy.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Nhà Lý
  • Nhà Trần
  • Trần Thái Tông
  • Trần Thủ Độ
  • Lý Huệ Tông
  • Hoàng hậu Thuận Thiên
  • Lê Phụ Trần
  • Linh Từ Quốc Mẫu
  • Trần Liễu

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

  • Vụ đập nát nhừ nhằm xây mới nhất đền rồng thờ Lý Chiêu Hoàng bên trên báo Thanh Niên, đi ra ngày 12 tháng tư năm 2009.