từ dũ là ai

Nghi Thiên Chương Hoàng hậu 儀天章皇后
Phi tần Nhà Nguyễn
Hoàng thái hậu Đại Nam
Tại vị	7 mon 5 năm 1849 - 2 mon 7 năm 1885 (35 năm, 56 ngày)
Tiền nhiệm	Nhân Tuyên Hoàng thái hậu
Kế nhiệm	Trang Ý Hoàng thái hậu
Thái hoàng thái hậu Đại Nam
Tại vị	3 mon 7 năm 1885 - 1 mon hai năm 1889 (3 năm, 213 ngày)
Tiền nhiệm	Nhân Tuyên Thái hoàng thái hậu
Kế nhiệm	Trang Ý Thái hoàng thái hậu
Thái thái hoàng thái hậu Đại Nam
Tại vị	2 mon hai năm 1889 - 22 mon 5 năm 1901 (12 năm, 109 ngày)
Tiền nhiệm	Không có Thái thái hoàng thái hậu trước tiên của triều đại
Kế nhiệm	Không có Thái thái hoàng thái hậu có một không hai của triều đại
Thông tin tưởng chung
Sinh	20 mon 6, 1810 Tân Hòa (sau là Gò Công), Gia Định, Đại Nam
Mất	22 mon 5, 1901 (90 tuổi) Huế, Đại Nam
An táng	07 mon 07 năm 1901 Xương Thọ Lăng
Phu quân	Thiệu Trị Thiệu Trị hoàng đế
Hậu duệ	Hậu duệ Diên Phúc Công chúa Tĩnh Hảo Tự Đức Hoàng nữ giới Uyên Ý
Tên tràn đủ Phạm Thị Hằng (范氏姮) Thụy hiệu Nghi Thiên Tán Thánh Từ Dụ Bác Huệ Trai Túc Tuệ Đạt Thọ Đức Nhân Công Chương hoàng hậu (儀天贊聖慈裕博惠齋肅慧達壽德仁功章皇后)
Tước hiệu	Phủ thiếp Cung tần Nhị giai Thành phi Nhất giai Quý phi Hoàng thái hậu Thái hoàng thái hậu Thái thái hoàng thái hậu
Hoàng tộc	Nhà Nguyễn
Thân phụ	Phạm Đăng Hưng
Thân mẫu	Phạm Thị Du
Tôn giáo	Phật giáo

Nghi Thiên Chương Hoàng hậu (chữ Hán: 儀天章皇后; trăng tròn mon 6 năm 1810 - 22 mon 5 năm 1901) là thuỵ hiệu (được truy tôn sau thời điểm qua quýt đời) của một mệnh phụ ngôi nhà Nguyễn vô lịch sử dân tộc nước Việt Nam, vốn liếng là Quý phi của hoàng thượng Thiệu Trị, u ruột của hoàng thượng Tự Đức. Khi còn sinh sống, bà trước đó chưa từng đăng vương nương nương tuy nhiên theo lần lượt được tôn thực hiện hoàng thái hậu rồi thái hoàng thái hậu, Lúc tắt hơi bà được truy tôn thực hiện nương nương. Bà thông thường được nghe biết với tôn hiệu là Từ Dụ Thái hoàng thái hậu (慈裕太皇太后) hoặc Từ Dụ Bác Huệ Thái hoàng thái hậu (慈裕博惠太皇太后) hoặc Từ Dụ Bác Huệ Khang Thọ Thái thái hoàng thái hậu (慈裕博惠康壽太太皇太后).

Bà sẽ là đức thánh cô của kinh trở thành Huế kể từ khi trở nên Hoàng thái hậu bên dưới triều vua Tự Đức năm 1847 cho tới Lúc băng thệ vô năm 1901 bên dưới thời Thành Thái.

Bạn đang xem: từ dũ là ai

Danh hiệu của bà được bịa cho tới khám đa khoa phụ sản lớn số 1 ở Thành phố Sài Gòn là Bệnh viện Từ Dũ.

Tiểu sử[sửa | sửa mã nguồn]

Từ Dụ mang tên húy là Hằng (姮), thương hiệu tự động là Nguyệt (月),Thường (嫦) hoặc Hào (浩)^[1], sinh vào trong ngày 19 mon 5 năm Canh Ngọ (tức ngày trăng tròn mon 6 năm 1810), xuất đằm thắm kể từ dòng tộc Phạm Đăng thị (范登氏) bên trên giồng Sơn Quy (Gò Rùa), thị xã Tân Hòa, tỉnh Gia Định, về sau nằm trong điểm ngoài thành phố thị xã tỉnh lỵ Gò Công nằm trong tỉnh Gò Công, ngày này là thị xã Gò Công nằm trong tỉnh Tiền Giang. Bà là trưởng nữ giới của Lễ cỗ thượng thư Đức Quốc công Phạm Đăng Hưng, u là Đức Quốc phu nhân Phạm thị.

Theo Đại Nam liệt truyện, những đời trước của bà được truy phong:

• Cao tổ là Phạm Đăng Tiên (范登僊) truy tặng thực hiện Trung Thuận đại phu Hàn Lâm viện Thị độc Học sĩ, tước đoạt Mỹ Khánh tử (美慶子), thụy là Đoan Xác (端慤). Chính thất là Bùi thị thực hiện Đoan Cung Cung nhân (端恭恭人).
• Tằng tổ là Phạm Đăng Doanh (范登瀛) truy tặng thực hiện Gia Nghị đại phu Hàn Lâm viện Chưởng viện Học sĩ, tước đoạt Bình Thạnh bá (平盛伯), thụy là Cẩn Lượng (謹亮). Chính thất là Trương thị thực hiện Đoan Hoà Thục nhân (端和淑人).
• Tổ phụ là Phạm Đăng Long (范登龍) truy tặng thực hiện Từ Thiện đại phu Lại cỗ Thượng thư, tước đoạt Phúc An hầu (福安侯), thụy là Trang Nghị (莊毅). Chính thất là Phan thị thực hiện Đoan Khiết phu nhân (端潔夫人).
• Thân phụ là Phạm Đăng Hưng phong thực hiện Đặc Tiến Vinh Lộc đại phu, Thái bảo, Cần Chính năng lượng điện Đại học tập sĩ, tước đoạt Đức Quốc công (德國公). Chính thất là Phạm thị được phong Đoan Từ Đức Quốc nhất phẩm phu nhân (端慈德國一品夫人).

Lúc nhỏ bà mến xem sách, thông kinh sử, với đức thánh thiện. Đến năm 12 tuổi hạc, Lúc u bà là Phạm Phu nhân lâm bệnh trở nặng, chỉ mến ở 1 mình, vớ từ đầu đến chân ngôi nhà không có ai được thân mật phục dịch, bà ngày tối phục dịch cơm trắng dung dịch, ko tách kề bên. Đến Lúc Phu nhân bị tiêu diệt, bà ngày tối kêu khóc ko thôi, lưu giữ tang thương xót chẳng nghĩ về gì tăng, như người vẫn trưởng thành và cứng cáp, xa thẳm ngay sát nghe biết đều nắc nỏm ca ngợi là kỳ lạ. Năm 14 tuổi hạc, Nhân Tuyên Hoàng thái hậu nghe giờ đồng hồ thánh thiện, tuyển chọn bà thực hiện Phủ thiếp (府妾) cho tới Hoàng trưởng tử Nguyễn Phúc Miên Tông, con cháu đích tôn của Gia Long. Bà là người dân có đức trang kính, lưu giữ nết thuận tòng, được Nhân Tuyên Hoàng thái hậu và Thánh Tổ hoàng thượng yêu thương mến.

Năm 15 tuổi hạc, bà sinh đàn bà đầu lòng là Diên Phúc Công chúa Nguyễn Phúc Tĩnh Hảo (延福公主阮福靜好). Năm sau, bà lại sinh Hoàng nữ giới loại nhì là Nguyễn Phúc Uyên Ý (阮福淵懿)^[2]. Công chúa Uyên Ý sinh rời khỏi năm Minh Mạng loại 7, tuy nhiên 3 tuổi hạc lại bị tiêu diệt non^[3].

Ngày 25 mon 8 năm Kỷ Sửu (tức 22 mon 9 năm 1829), bà sinh người con cái loại tía là trai, mệnh danh là Nguyễn Phúc Thì, sau thay tên trở thành Nguyễn Phúc Hồng Nhậm (阮福洪任), tức Tự Đức hoàng thượng về sau.

Quý phi[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1841, Thiệu Trị hoàng thượng đăng vương, loại bậc nội cung ko toan, bà và những thị thiếp không giống chỉ được gọi công cộng là Cung tần (宮嬪). Tới năm Thiệu Trị thứ hai (1842), nhân với việc bang phó, hoàng thượng ngự giá chỉ Bắc tuần, bà được sung bám theo hầu. Khi ấy Cung tần bám theo hầu đặc biệt không nhiều, bà ngày tối phục dịch kề bên, phàm những ấn báu, vật thực hiện tin tưởng, đều phó cho tới lưu giữ cả. Bà là kẻ đoan trang, rảnh rỗi nhã, trang nghiêm, động tác khoan thứ, lại thông thường khuyên nhủ răn những mỹ nữ chuyên nghiệp việc làm nên được sung chức Thượng nghi (尚服), đôi khi nhiếp quản lí coi sóc Lục thượng^[4].

Năm Thiệu Trị loại 3 (1843) tháng bốn, bà được phong Nhị giai Thành phi (二階誠妃), hàng đầu những tước đoạt Phi nằm trong sản phẩm nhị giai^[5]. Sách văn rằng:

.

Năm Thiệu Trị loại 6 (1846) mon 1, bà được phong thực hiện Nhất giai Quý phi (一階貴妃), hàng đầu những tước đoạt Phi nằm trong sản phẩm nhất giai^[6]. Vua sai những đại thần Vũ Xuân Cẩn, Tạ Quang Cự dưng kim sách cho tới tuyên phong. Sách văn rằng:

.

Bấy giờ, Lúc với quan lại lại gì tâu lên vua Thiệu Trị, bà đều ghi lưu giữ, cho tới Lúc ông căn vặn cho tới bà đều hắn thế tuy nhiên thuật lại, ko sai một chữ. Bà được Thiệu Trị yêu thương quý lắm, ko gọi thương hiệu của bà tuy nhiên chỉ gọi là Phi. Khi hoàng thượng ngự ở Khâm Văn năng lượng điện nghe chính vì sự với mọi cơ mật đại thần, Quý phi được mệnh lệnh ở sau rèm nghe những lời nói tâu của những quan lại. Khi rảnh rỗi, Thiệu Trị cũng thông thường hoặc nghe lời nói bà khuyên nhủ giải tuy nhiên thể hiện ra quyết định.

Trong Hậu cung, Quý phi chuyên nghiệp nom yêu thương mến toàn bộ những Hoàng tử, Hoàng nữ giới của bà và những phi tần không giống, ko phân biệt, kỳ kèo ai là con cái ai, toàn bộ đều coi bà là u đích. Tiếng thánh thiện vô cung trạm gác xa thẳm, ai nấy đều nể sợ bà.

Đầu năm 1847, Thiệu Trị bệnh trở nặng, bà ngày tối hầu dung dịch thang ko ngủ. Khi ông ngay sát thất lạc, từng việc về sau đều kín phó thác cho tới bà, ông lại dụ những quan lại rằng: "Quý phi là nguyên vẹn phối của trẫm, là kẻ phúc đức hiển minh, hỗ trợ chúng ta coi việc làm vô cung cấm vẫn 7 năm. Nay ý trẫm mong muốn lập thực hiện Hoàng hậu chủ yếu ngôi vô cung, tiếc vì thế việc ko thực hiện kịp tuy nhiên thôi". Nói rồi, vào trong ngày 4 mon 10 năm tê liệt, hoàng thượng bỏ mình.

Thái hoàng thái hậu Nhà Nguyễn[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1847, Thiệu Trị bỏ mình, con cái bà là Hồng Nhậm được lựa chọn nối nghiệp, tức Tự Đức. Lên ngôi, Tự Đức rất nhiều lần ngỏ dự định tấn tôn cho tới u, tuy nhiên bà chắc chắn khước từ. Mãi cho tới ngày 15 tháng bốn năm Tự Đức thứ hai (tức 7 mon 5 năm 1849), nhân thời cơ khánh trở thành Gia Thọ cung, bà mới nhất thuận nhận Kim bảo (kim sách & kim ấn) và tôn hiệu là Hoàng thái hậu, canh ty hoàng thượng Tự Đức việc chính vì sự.

Tháng 6 năm Quý Mùi (1883), Tự Đức tắt hơi, nhằm di chiếu tôn bà thực hiện Từ Dụ Thái hoàng thái hậu (慈裕太皇太后). Nhưng vì thế việc nước lắm rối ren, qua quýt những đời Dục Đức, Hiệp Hòa và Kiến Phúc, những vị tự động quân đều bị phế truất truất tiếp tục nên đều ko kịp tôn phong.

Năm 1885, hoàng thượng Hàm Nghi kế tiếp vị, ông mới nhất hoàn toàn có thể thực hiện lễ tấn tôn cho tới bà bám theo di chiếu. Cũng ngay lập tức năm tê liệt, sau lễ tấn tôn bên trên, xẩy ra Trận Kinh trở thành Huế 1885, Thái hoàng thái hậu cùng theo với nhì bà Phi của Tự Đức là Lệ Thiên Anh Hoàng hậu và Học phi Nguyễn Văn Thị Hương, được gọi là Tam cung (三宮), vẫn ngờ giá chỉ rời khỏi Khiêm cung, rồi lại được Tôn Thất Thuyết mời mọc cho tới Quảng Trị.

Ngày 3 mon 6 âm lịch, ngự giá chỉ của Thái hoàng thái hậu dời về bên Khiêm cung, vì thế nhận định rằng trở thành Quảng Trị không khớp thực hiện xứ sở. Lúc đấy Hàm Nghi vẫn tồn tại kháng quân Pháp ở bên phía ngoài, việc nội chủ yếu đều bởi Thọ Xuân Vương Nguyễn Phúc Miên Định vận hành, gọi là Nhiếp chủ yếu vương, tuy nhiên căn phiên bản đều cần trải qua ý chỉ của Tam cung phía bên trong.

Ngày 27 mon 6 âm lịch, cơ quan ban ngành Pháp trao trả kinh trở thành Huế lại cho tới triều đình, và mời mọc 3 cung ngự giá chỉ về. Bấy giờ, Thọ Xuân Vương nằm trong Phan Đình Phùng, Nguyễn Hữu Độ bàn luận với những quan lại Pháp đem Kiên Giang quận công Chánh Mông đăng vương, tức Đồng Khánh.

Năm 1887, Đồng Khánh năm thứ hai, nhà vua tấn tôn mỹ hiệu cho tới bà là Từ Dụ Bác Huệ Thái hoàng Thái hậu (慈裕博惠太皇太后). Năm 1889, Thành Thái nguyên vẹn niên, nhân thời cơ mừng bà lâu 80 tuổi hạc, bà được Thành Thái dưng tôn hiệu là Từ Dụ Bác Huệ Khang Thọ Thái thái hoàng thái hậu (慈裕博惠康壽太太皇太后).

Băng thệ và hậu sự[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1901, mùng 5 tháng bốn (tức 22 mon 5 năm 1901)^[7], Thái thái hoàng thái hậu bỏ mình, lâu 91 tuổi^[8]

Vua truyền đem tin tưởng quốc hiếu phụ vương cáo cho tới vô ngoài, rằng “Ngày 27 mon trước Thánh tằng tổ khuôn Từ dũ Bác huệ Khang lâu Thái Thái Hoàng thái hậu tao thánh cung ko khỏe khoắn, trẫm hầu dịch sớm tối khẩn cầu cung Dao tụ phúc, càng ngày càng mạnh khỏe, nhằm yên ủi lòng tôn đằm thắm của thần loại. Đến giờ Mão ngày 5 mon này linh giá chỉ thăng hà, lưu giữ lại đức chất lượng tốt, kính ngưỡng kể từ huy, kêu trời khóc khu đất, thương xót khôn ngoan xiết. Duy vương quốc lấy hiếu trị dân, điển lễ đặc biệt trọng, những việc nghi tiết tang phục cần thiết thực hiện phó cho tới cỗ Lễ kê tra điển lệ nêu rõ rệt từng khoản bàn kỹ tâu lên đợi chỉ thi đua hành”.

Định chính sách tang phục cho tới vô ngoài (Vua ở vô cung nhằm tang một năm. Trang ý Thuận hiếu Thái Hoàng thái hậu trảm thôi 3 năm. Hoàng thái hậu tề thôi một năm. Hoàng đằm thắm triều Thiệu Trị tề thôi 3 năm. Hàng đằm thắm phiên vương vãi triều Minh Mạng, hoàng tử và những phi tần ngự nữ giới triều trước (Đồng Khánh) tề thôi một năm. Tôn tước đoạt nằm trong Công tử Công tôn sản phẩm anh bà bầu là con cái những hoàng đằm thắm vương vãi tề thôi 5 mon, con cháu nội đái công 5 mon. Tôn tước đoạt nằm trong Công tử Công tôn sản phẩm anh bà bầu là con cái những đằm thắm công tề thôi 5 mon, con cháu nội đái công 5 mon. Trưởng công chúa triều Thiệu Trị tề thôi một năm. Thái trưởng công chúa triều Minh Mạng, công chúa hoàng nữ giới triều trước, công chúa hoàng nữ giới triều Cung tông tề thôi 5 mon, những phi tần vô đại nội nằm trong phi của hoàng đệ tề thôi 5 mon. Con trai đàn bà của sản phẩm Trưởng công chúa triều Thiệu Trị đái công 5 mon, phủ thiếp của những hoàng đằm thắm tề thôi 5 mon. đè quan lại văn vũ kể từ Tứ phẩm trở lên trên tề thôi 3 mon, Tứ phẩm trở xuống vô 3 mon phàm với ai cho tới khu vực tang thừ thì chít khăn Trắng khoác áo đen kịt 3 mon là thôi. Mệnh phụ cũng tang phục bám theo như ông chồng. Đề đốc, Phủ doãn, Phủ quá phủ Thừa Thiên nằm trong Tổng đốc, Tuần phủ, Ba chánh, Án sát, Tuyên phủ, Lãnh binh những tỉnh miễn chế tang phục, tuy nhiên cho tới ngày ninh lăng thì chít khăn vải vóc Trắng khoác áo đen kịt bịa hương thơm án vọng bái. Trong 3 mon nếu như phụng chỉ cho tới kinh thì cho tới chế tang phục như quan lại ở kinh, về bên lỵ sở thì thay cho, vẫn chít khăn Trắng 3 mon thì thôi. Người tôn thất ai cần chịu đựng tang thì chiểu bám theo thế loại tuy nhiên chế tang phục, nếu như thực hiện quan lại thì chiểu bám theo phẩm hàm tuy nhiên chế tang phục. Nữ quan lại thái giám lão tỳ phục dịch ở cung Gia Thọ đều tề thôi một năm. Họ Phạm ở thôn Tân Niên Đông ai cần chịu đựng tang thì bám theo lễ chế tang phục. Quan chức văn vũ thị hầu thông thường ngày đều sử dụng khăn đen kịt áo đen kịt 3 năm. Cấm sử dụng ăn mặc quần áo màu sắc tía màu sắc hồng, music ca xướng trong khoảng thời gian nửa năm, cưới gả thì quan lại viên văn vũ kể từ Tam phẩm trở lên trên vô 3 mon, trở xuống trong một mon, quân dân vô 15 ngày. Phàm bắt gặp việc quân, việc tế tự động với mọi việc xuất sai. thí ngôi trường, tuyển chọn ngôi trường thì cho tới khoác cát phục thao tác làm việc. Việc vọng bái bên trên hành cung những địa hạt cho tới miễn vô 3 tháng)

Ngày Tân sửu (ngày 6), bịa án cúng ở cung Gia Thọ, thường ngày tế năng lượng điện tía phen. Hôm ấy tế năng lượng điện buổi sớm, vua đích đằm thắm cho tới thực hiện lễ, trở cút sai tôn tước đoạt luân phiên thực hiện lễ.

Ngày Nhâm tuất (ngày 27) thi công tô lăng. Trước là vô niên hiệu Tự Đức vẫn kính xây thạch thất huyền cung và trở thành gạch ốp tía mặt mày vô Vạn niên đại lợi viên phía trái Xương lăng (ở tô phận xã Cư Chính thị xã Hương Trà), đều vẫn xây hoàn thành, đến thời điểm ấy sai Thống chưởng Nhất vệ kinh binh Hồng Đơn chỉnh lý đôn đá nệm đá và tường trở thành, tuân chiểu quy thức lăng Hiếu Đông tuy nhiên thực hiện.

Xem thêm: roald dahl là ai

Tháng 5, năm Tân Sửu, Đem ngày ninh lăng phụ vương cáo cho tới vô ngoài

Ngày Giáp tuất (ngày 10) mon 05 âm lịch, dưng tôn thụy cho tới Đại hành Từ dũ Bác huệ Khang lâu Thái Thái Hoàng thái hậu là Nghi thiên Tán thánh Từ dũ Bác huệ Trai túc Tuệ đạt Thọ đức Nhân công Chương hoàng hậu (儀天贊聖慈裕博惠齋肅慧達壽德仁功章皇后).

Ngày Bính tuất (ngày 22) mon 05 âm lịch, tức ngày thứ 7 mon 07 năm 1901 Dương lịch, cung kính cử hành đại lễ Ninh lăng. Trước tê liệt sai quan lại tế cáo với miếu năng lượng điện và nhì đền rồng Đức quốc công, đền rồng Tích Thiện, sai nhì viên đại thần văn vũ (đại thần quản lí lãnh Thị vệ Phạm Bính, Thống chế Lê Mậu) Lưu kinh.

Ngày Đinh sửu (ngày 13) vua khoác áo tang kháng can đích đằm thắm suất lãnh triều thần cho tới án cúng thực hiện lễ khải cáo. Ngày Quý hương thơm (ngày 19) đề thần vị ở thái năng lượng điện tôn cung, hôm ấy khải cáo trước án cúng. Hôm sau hữu ty phóng bảy giờ đồng hồ pháo, linh giá chỉ rời khỏi cung Gia Thọ, vua quốc bộ mang đến năng lượng điện cỏ Chương Đức thì lên xe pháo (đều tô màu sắc xanh) bám theo sau, Hoàng thái hậu ngự kiệu mượt cho tới ngự chu trước kính đợi linh giá chỉ. Tới bến Nam Môn ngoài kinh trở thành lên thuyền bám theo đàng thủy cút, ngày 21 cho tới Cư Chính lên cỗ. Đến giờ Canh dần dần hôm ấy kính an huyền cung phía trái Xương lăng, kính dưng thương hiệu lăng là Xương Thọ, kính an thánh vị ở năng lượng điện Lương Khiêm vô Khiêm lăng.

Hiện toàn thể quần thể lăng này ngả l ng bên trên chân một sản phẩm núi thấp (núi Thuận Đạo), nằm trong thôn Cư Chánh, xã Thủy phẳng phiu, thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên (nay nằm trong tỉnh Thừa Thiên Huế), cơ hội Kinh trở thành Huế chừng 8 km ^[9]

Lễ hoàn thành, bài xích vị của bà được thờ ở Biểu Đức năng lượng điện vô Xương Lăng, được thờ ở Thế Miếu vô Hoàng trở thành Huế.

Giai thoại[sửa | sửa mã nguồn]

Đối đãi nhân từ[sửa | sửa mã nguồn]

Nghi Thiên Chương Hoàng hậu vô cung cùng theo với Lệnh phi Nguyễn Thị Nhiệm, đàn bà của Kinh Môn quận công Nguyễn Văn Nhơn. Lúc tê liệt vị thế những cung tần đều tác động bởi chức tước đoạt của phụ vương, Lúc tê liệt tước đoạt của Nguyễn Văn Nhơn cao hơn nữa Phạm Đăng Hưng nên Lệnh phi ở ngôi bên trên. Nhưng tình yêu như nhì bà bầu, muôn phần yêu thương mến nhau^[3].

Đối với những con cái và phi tần của Hiến Tổ Chương nhà vua, bà cũng muôn phần khoan thứ, như chuyện của Phục Lễ Công chúa Gia Phúc tội phạm, về sau Hoàng thái hậu vẫn cho tới gỡ tội, chứ không hề đày ải đọa mặc dù này đó là con cái của mỹ nữ chúng ta Hồ, ko cần con cái ruột của bà^[3].

Bà dáng vẻ điệu thư thả, trang nghiêm và đoan trang, nếu như trước đó chưa từng xúc tiếp nhiều người cảm nhận thấy muôn phần xứng đáng sợ^[3], với kẻ lại cho rằng kiêu^[3]. Một trong mỗi người tê liệt tối ở nằm mê được thần nhân truyền tai nhau rằng: "Người ở ở trung tâm ngôi nhà trước, tức là Hoàng hậu, bọn ngươi đặc biệt ngu, chớ với coi thường thường"^[3]. Sau này trái khoáy là như vậy, Lúc bà dần dần trở nên Nhất giai Quý phi thống trị hậu cung.

Cúc áo chạm phượng[sửa | sửa mã nguồn]

Một hôm được Thánh Tổ Nhân nhà vua ban cho tới Nghi Thiên nương nương và Lệnh phi từng người một chiếc áo rơi cổ thông thường thêu hoa vàng. Khi yết bái Nhân Tuyên Hoàng thái hậu, từng người được Thái hậu ban một cái cúc áo vàng, một chiếc chạm hình phượng, một chiếc chạm hình cành hoa, tuy nhiên đều được quấn kín bởi bao đỏ rực, và bà Thuận Thiên khấn rằng: "Ai được cúc áo chạm hình phượng, thì với con cái trước".

Rồi Thái hậu sai thị nữ giới mang đến Hoàng hậu và Lệnh phi lựa chọn bao, tuy nhiên ko được phanh rời khỏi, nhằm thế tuy nhiên dơ lên, Hoàng hậu nhường nhịn bà Lệnh phi lựa chọn trước. Khi phanh rời khỏi, bà Lệnh phi được cúc chạm hoa, Hoàng hậu được cúc chạm phượng^[3]. Quả nhiên bà sinh đàn bà đầu lòng là Diên Phúc Công chúa Tĩnh Hảo vô năm 15 tuổi hạc, 1 năm sau thời điểm tiến thủ cung.

Bảo vật sinh thiên tử[sửa | sửa mã nguồn]

Một tối tê liệt, Hoàng hậu nằm mê thấy một thần nhân áo rộng lớn đai to tát, đầu tóc bạc, lông mi Trắng, mang trong mình một tờ giấy tờ vàng ghi chép chữ son với đóng góp vết và một chuỗi minh châu trao cho tới, bảo là: "Xem phía trên nhằm nghiệm về sau". Bà nhận lấy, rồi với bầu.

Ngày 25 mon 8 năm Kỷ Sửu (tức 22 mon 9 năm 1829), Hoàng hậu khai hoa nở nhụy, sinh rời khỏi hoàng tử Nguyễn Phúc Thì, sau thay đổi là Nguyễn Phúc Hồng Nhậm, tức Tự Đức. Quả nhiên tương đương cơn mơ, người tao cho rằng nhà vua là thần nhân phái xuống thực hiện con cái bà vậy ^[3].

Tài liệu liên quan[sửa | sửa mã nguồn]

Ở Gò Công hiện tại còn lưu truyền bao nhiêu câu thơ ca tụng đức tính chất lượng tốt đẹp mắt của bà và nhắc việc bà được tiến thủ cung:

Trời xanh xao quốc khuôn nết mãng cầu thánh thiện,

Thuở tuổi hạc chục nhì vẫn bất ngờ.

Giồng lệ thủy biểu tượng thánh chúa,

Gò Sơn Qui triệu ứng thiên duyên ^[10].

Và:

Lệ thủy trình ngôi trường thụy,

Quy vá trúc phúc cơ.

Tạm dịch:

Nước đẹp mắt dưng điềm tốt,

Gò Rùa xây nền phúc.^[11]

Sách nước Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép:

Đức Từ Dụ nằm trong sử sách vẫn nhiều tuy nhiên biết việc đời cũng rộng lớn. Khi Đức Từ Dụ ban câu chi hoặc, thì ngài biên ngay lập tức vào trong 1 quyển giấy tờ gọi là "Từ Huấn Lục".

Một hôm rảnh việc nước, ngài ngự phun bên trên rừng Thuận Trực, bắt gặp cần Lúc nước lụt. Còn nhì ngày nữa thì với kị đức Hiến Tổ, tuy nhiên ngài ko ngự về. Đức Từ Dụ hoảng sợ, sai quan lại đại thần là Nguyễn Tri Phương cút rước. Nguyễn Tri Phương cút được nửa đàng, vừa phải bắt gặp thuyền ngự đương chèo lên, tuy nhiên nước thì chảy mạnh, thuyền ko cút mau được. Gần tối thuyền ngự mới nhất cho tới bến. Khi ấy trời đang được mưa, tuy nhiên ngài vội vã vàng lên kiệu trần cút trực tiếp sang trọng cung, bái van nài chịu đựng tội. Đức Từ Dụ ngồi xoay mặt mày vô mùng, chẳng rằng chẳng rằng chi cả. Ngài lấy một cây roi vọt mây, dơ lên nhằm bên trên ghế trát kỷ rồi ngài ở xuống van nài chịu đựng đòn. Cách một hồi lâu, đức Từ Dụ xoay mặt mày rời khỏi lấy tay hất dòng sản phẩm roi vọt tuy nhiên ban rằng: "Thôi, tha bổng cho! Đi đùa làm cho quan lại quân đặc biệt cực khổ thì cần ban thưởng cho những người tao, rồi ban mai cút hầu kị".

Ngài bái tạ lùi về, nội tối tê liệt ngài phê thưởng cho những quan lại quân cút hầu ngự... ^[12]

GS. Trịnh Vân Thanh, vô Thành ngữ kỳ tích danh nhân kể từ điển, cho tới biết:

Nhân lễ ngũ tuần, vua Tự Đức nằm trong đình thần dưng sớ khẩn thỉnh tấn tôn mỹ hiệu, bà dụ rằng:

"Ta đã và đang được thiên hạ phụng sự, thì nên hồi hộp những việc thiên hạ đương hồi hộp. Năm ni ko đặng mùa, quần chúng đều không được hí hửng sướng, chủ yếu khi hoàng thượng cần quan tâm, lòng tao nào là nỡ thản nhiên.

"Vả lại tánh tao vốn liếng kiệm ước chẳng chuộng phù hoa, ko ngờ ngày này hưởng trọn được tôn vinh, tao thông thường e kinh, tu tỉnh chẳng rồi, huống chi còn gia thêm vào cho hỏng danh nhằm tao còn nặng trĩu dòng sản phẩm lỗi thất đức hoặc sao? Vậy thì sớ thỉnh ấy nên bến bãi cút, chỉ nguyện chư công và triều thần hồi hộp canh ty chủ yếu trị, dạy dỗ thế nào là cho tới tao được thấy thạnh trị thăng bình, thì ko chi hí hửng bằng".

Lo lắng cho tới cuộc sống đời thường quần chúng, bà thông thường căn vặn vua Tự Đức về sự việc vướng thất và dạy dỗ bảo những điều thực tế về chủ yếu trị. Năm 1874, Lúc hoặc tin tưởng Pháp xâm rung rinh toàn cõi Nam Kỳ và buộc triều đình Huế ký hòa ước tô giới, bà vứt cả ăn uống hàng ngày, mặt mày ủ mi chau bám theo vận nước khuynh nguy cấp...^[13]

Trong bài xích Tượng đài sông Hương: Thái hậu Từ Dũ, ngôi nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường viết:

Bà là kẻ đàn bà khu đất Gò Công, khi thuở đầu vô Huế thực hiện cung nữ giới hầu vua Thiệu Trị. Nhà vua ngự giá chỉ Bắc tuần, nường bám theo canh ty việc hàn khoác, có tiếng mưu trí và linh động... Nghe rằng bà Từ Dũ còn là một người đem tương đương cá thát lát kể từ quê nhà tại Nam Sở rời khỏi khiến cho tương đương ở TP. Hồ Chí Minh Huế; cá sinh sôi cho tới ngày này tràn hồ nước tràn sông. Tại Huế bà có tiếng là một trong bà thái hậu đặc biệt thương dân. Hằng năm cho tới lễ mừng thăng cấp cho, mừng lâu của bà, bà đều dò la cơ hội thoái thác hoặc trì đình, thực tế là kinh cực khổ dân...

Hồi ấy người Pháp cho tới bắc lại cây cầu Trường Tiền bởi Fe và bắt dân cần nộp tăng thuế, rằng là lấy ngân sách đầu tư thực hiện cầu. Bà Từ Dũ tự động nguyện thay cho mặt mày cho tới dân ghi chép một lá đơn van nài quan lại Tây miễn thuế...Trước phía trên, dân Huế với xuất hiện bài xích vè "Bà Từ Dũ van nài thuế cho tới dân". Nhân đức của bà đã đến lòng người là vậy...^[14]

Và vô nội dung bài viết "Hoàng Thái Hậu Từ Dũ: Một tấm gương sáng", đăng bên trên trang web tỉnh Tiền Giang:

Tính tình Hoàng Thái hậu Từ Dũ đoan chủ yếu, rảnh rỗi nhã, động tác khiêm cung lễ phép, ở vô cung ai ai cũng cảm mến và quý trọng đức chừng. Khi vua Thiệu Trị rảnh việc, xem sách cho tới nửa tối ko ngủ, Bà vẫn thức hầu ko biết mỏi mệt mỏi. Mỗi phen vua Tự Đức vô hầu, bà thông thường khuyên nhủ dạy dỗ và ngôi nhà vua ghi lại những lời nói rằng ấy vô sách "Từ Huấn Lục".

Trong cuộc sống đời thường hằng ngày, bà đặc biệt tiết kiệm ngân sách và chi phí chi tiêu và sử dụng và ngặt nghèo xung khắc so với sự tiêu tốn lãng phí, sang chảnh. Bà trực tiếp thắn phê phán tệ tham ô dù chức quyền vô triều chủ yếu và những địa phân tử. Bà nói: "Từ xưa đến giờ, quan lại lại duy nhất chữ tham ô tuy nhiên khấu trừ được. Mọt nước sợ hãi dân cũng kể từ này mà rời khỏi. Làm quan lại bao nhiêu năm vị nào thì cũng phú quý gấp nhiều lần. Của ấy ko lấy của dân thì lấy ở đâu? Nên cần quyết trừ.".

Bà khuyên nhủ triều thần: "một sợi tơ, một hột gạo cũng đều là huyết mỡ của dân, do đó tiêu tốn lãng phí dường như không ích gì, và lại không mong muốn lắm vậy, chi bởi đựng vô kho nhằm sử dụng vô việc nước". Bà phê phán gắt gao kẻ phụ thuộc vào quyền thế gia tộc của bà nhằm cầu vinh, hoặc chở che kẻ phạm pháp. Bà cũng bảo vua Tự Đức rằng: "người vô dòng tộc chớ hồi hộp việc ko được sản xuất quan lại, cần chuyên nghiệp cần thiết học hỏi và chia sẻ, thi đua đậu vinh quang gia tộc; chỉ hồi hộp là bất tài tuy nhiên thôi. Trong khi, kẻ thực hiện điều trái khoáy quy tắc, hoàng thượng nên triệu về kinh, ngặt nghèo trị nhằm thực hiện gương cho những người tao biết".

Song tuy nhiên tê liệt, bà đặc biệt trân trọng những quan lại trung thần, mong muốn có tương đối nhiều người như Võ Trọng Bình thanh liêm, Phạm Phú Thứ trực tiếp thắn và Nguyễn Tri Phương công trung cần thiết cán ko từ các việc nhọc mệt. Bà nói: "nếu được rất nhiều người như thế, đưa ra từng tỉnh một người thì việc nước, việc dân được hữu dụng thật nhiều, tuy nhiên vua cũng ngoài hồi hộp nặng nhọc ngày tối, ngặt vì thế còn tồn tại những tham ô quan lại bóc tách lột của dân ko ngán, và lại ko biết hối lỗi. Những của vô nghĩa ko được tồn bên trên, được vài ba đời vẫn khánh tận, sau con cái con cháu nằm trong cực khổ, thiên hạ cười chê, chi bởi thực hiện điều nhân ngãi, lưu truyền phước trạch lâu dài"... ^[15]

Bởi những đức tính chất lượng tốt đẹp mắt vừa phải dẫn bên trên, người tao vẫn lựa chọn thương hiệu bà để tại vị cho 1 khám đa khoa phụ sản, Bệnh viện Từ Dũ, bên trên Thành phố Sài Gòn.

Tên đàng ở Gò Công[sửa | sửa mã nguồn]

Trước năm 1975, bên trên thị xã Gò Công nằm trong tỉnh Gò Công cũ, thương hiệu bà được bịa cho 1 quốc lộ rộng lớn ở ngay lập tức điểm trung tâm thị xã: quốc lộ Từ Dũ. Sau năm 1975, quốc lộ này đã trở nên thay tên trở thành đàng Lý Tự Trọng cho tới ngày này. Tuy nhiên, lúc bấy giờ bên trên phía trên cũng có thể có đàng Từ Dũ là một trong phần quốc lộ 50 chạy qua quýt vùng ngoại thành ở phía bắc thị xã theo phía về Thành phố Sài Gòn.

Cách gọi Từ Dũ[sửa | sửa mã nguồn]

Sách Đại Nam Thực lục Chính biên, vô Thực lục về Tự Đức^[16] vẫn ghi rõ: Con loại nhì vua Hiến Tổ Chương nhà vua...u là Từ Dụ, Bác huệ Khang lâu Thái hoàng Thái hậu....

Trên trang web Việt Nam gia phả ghi:

Đúng rời khỏi thương hiệu hiệu của bà là Từ Dụ, bám theo nghĩa chữ Hán là "nhân từ" và "độ lượng". Nhưng về sau, không hiểu biết nhiều bởi một sự nhầm lẫn nào là tê liệt, người tao ghi chép chữ "Dụ" trở thành "Dũ" và trở nên thói quen thuộc bất biến...

Trong Sài Gòn vang bóng đã và đang phân tích sự nhầm lẫn này, sau cuối người sáng tác đề nghị: Dù sai một vết, nhì chữ không giống nhau cả chữ láo nháo nghĩa, vì thế chữ Hán ghi chép "dụ" và "dũ" không giống nhau. Khi vạc âm, hoàn toàn có thể sao cũng khá được, tuy nhiên Lúc ghi chép tất cả chúng ta cần ghi chép cho tới trúng. ^[17]

Xem thêm: sau đinh la thăng đến lượt ai

Các tư liệu dẫn bên trên đều quy kết cơ hội gọi dũ ắt hẳn phải nói cho tới một Hán tự động khác^[18]. Tuy nhiên, bám theo nhì cuốn Từ điển Việt - Pháp của Jean Bonet và J.F.M. Génibrel biên soạn, dủ hoặc dũ là cơ hội ghi chép chữ quốc ngữ không giống của 裕. Việc sử dụng dũ hoặc dụ lộn lạo là vấn đề cũng xẩy ra ở chữ 誘, phiên âm phục dựng vô giờ đồng hồ Hán Trung Cổ là /jɨu^X/, cơ hội gọi Hán - Việt mong ngóng là dũ tuy nhiên lại được ghi chép là dụ.

Trong văn hóa truyền thống đại chúng[sửa | sửa mã nguồn]

Trong trích đoạn cải bổng "Tự Đức dưng roi", hình tượng thái hậu Từ Dụ được rất nhiều người nghệ sỹ thể hiện tại như NSƯT Thoại Mỹ, NSƯT Phượng Hằng, NSƯT Tú Sương, Ngọc Đáng...

Trong cuốn Paris By Night 129 - DYNASTY bởi Trung tâm Thúy Nga triển khai vô nhì ngày 29 và 30 mon 6 năm 2019, nữ giới Ca sĩ Như Quỳnh vẫn trình trình diễn nhạc phẩm "Cung Sầu Gia Thọ", một sáng sủa tác của nhạc sỹ Thái Thịnh ghi chép về cuộc sống của Đức Từ Dụ Thái hậu.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Sách tham ô khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Nguyễn Q. Thắng & Nguyễn dựa Thế, Từ điển anh hùng lịch sử dân tộc Việt Nam, Nhà xuất phiên bản KHXH, 1992, tr. 762.
• Trịnh Vân Thanh, Thành ngữ kỳ tích danh nhân kể từ điển, Nhà xuất phiên bản Hồn Thiêng, TP.Sài Gòn, tập luyện 2, tr. 1262.
• Huỳnh Minh, Gò Công xưa, Nhà xuất phiên bản Thanh Niên, 2001, tr. 102-110.
• Phan Thứ Lang, Sài Gòn vang bóng, Nhà xuất phiên bản Thành phố Sài Gòn, 2001, tr. 178-186.
• Génibrel, J.F.M. (1898). Dictionnaire Annamite-Français (大越國音漢字法釋集成). Saigon (Ho Chi Minh City): Imprimerie de La Mission à Tân Định.
• Bonet, Jean (1899). Dictionnaire Annamite-Français: Langue officielle et langue vulgaire (大南國音字彙合解大法國音). Paris: Imprimerie nationale.
• LN Lưu. Văn bia miếu Thiên Mụ. Tạp chí Nghiên cứu vớt và Phát triển, 2017, số cửu (143).
• Quốc sử quán triều Nguyễn, Đại Nam Thực Lục Chính Biên Đệ Lục Kỷ Phụ Biên (quyển 13). Nhà Xuất phiên bản Văn Hóa - Văn Nghệ, 2012.

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

• Nhan sắc Gò Công
• Đại Nam Thực Lục Chính Biên Đệ Lục Kỷ Phụ Biên
• Thương dân - phong thái đặc thù của Thái hậu Từ Dũ Lưu trữ 2008-12-22 bên trên Wayback Machine