nguyễn kim là ai

Tĩnh Vương 靖王
Miếu Triệu Tổ thờ Nguyễn Kim nhập Kinh trở thành Huế
Thượng phụ Thái sư
Tại vị	1533 - 1545
Thông tin cẩn chung
Sinh	1468 Huyện Tống Sơn, Thanh Hóa, Đại Việt
Mất	1545 (76–77 tuổi)
An táng	Lăng Trường Nguyên (長原陵)
Thê thiếp	Triệu Tổ Tĩnh Hoàng hậu
Hậu duệ	Nguyễn Uông Nguyễn Hoàng Nguyễn Thị Ngọc Bảo
Tên húy Nguyễn Kim (阮淦) Thụy hiệu Di Mưu Thùy Dụ Khâm Cung Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Khải Vận Nhân Thánh Tĩnh Hoàng đế (貽謀垂裕欽恭惠哲顯祐宏休濟世啟運仁聖靖皇帝) Miếu hiệu Triệu Tổ (肇祖)
Tước vị	An Thanh hầu Thượng phụ Thái sư Hưng Quốc công Thái tể Đô tướng tá Tiết chế Tướng sĩ chư dinh cơ thủy bộ Chiêu Huân Tĩnh công Chiêu Huân Phụ Triết Tĩnh công Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Vỹ Tích Chiêu Huân Tĩnh Vương Di Mưu Thùy Dụ Khâm Cung Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Vỹ Tích Chiêu Huân Tĩnh Vương
Gia tộc	Họ Nguyễn
Thân phụ	Nguyễn Văn Lưu
Thân mẫu	Đỗ Thị Đức

Nguyễn Kim (chữ Hán: 阮淦^[1], 1468–1545), là một trong ngôi nhà chủ yếu trị và quân sự chiến lược tiến trình Lê trung hưng nhập lịch sử dân tộc nước ta. Ông sẽ là người hướng dẫn bên trên thực tiễn của tổ chức chính quyền và quân group Lê trung hưng, đang được tích vô cùng đối kháng ngôi nhà Mạc sau thời điểm ngôi nhà Lê sơ sụp sụp đổ. Ông đang được đem những con em mình chạy sang trọng Ai Lao, chiêu tập luyện binh mã, tôn lập vua Lê Trang Tông, bịa hệ thống móng xây dựng lại ngôi nhà Lê và khai mạc thời kỳ Nam–Bắc triều (1533–1592). Ông là nội tổ phụ của những chúa Nguyễn và vua Nguyễn về sau, bên cạnh đó cũng chính là nước ngoài tổ phụ của những chúa Trịnh. Các vua Hậu Lê kể từ Lê Thần Tông (cháu ruột Trịnh Tùng) cũng chính là hậu duệ thẳng mặt mày bọn họ nước ngoài của ông. Miếu hiệu của ông là Triệu Tổ, thụy là Tĩnh hoàng thượng mặc dù ông ko cần là vua hoặc chúa này trong nhà Nguyễn.

Bạn đang xem: nguyễn kim là ai

Thân thế[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Nam thực lục (bộ sử trong phòng Nguyễn soạn), tổ tiên bọn họ Nguyễn trước là một trong bọn họ sở hữu dòng họ ở xứ Thanh Hóa Cha của Nguyễn Kim là Trừng Quốc công Nguyễn Văn Lưu, ông nội của Nguyễn Kim là Phó Quốc công Nguyễn Như Trác. Nguyễn Kim là con cái trưởng, thực hiện quan lại triều Lê, chức Hữu vệ năng lượng điện chi phí tướng tá quân, tước đoạt An Thanh hầu.^[2]

Theo sách Đại Việt thông sử, bên dưới triều Mạc Đăng Dung: Hữu vệ Điện chi phí tướng tá quân An Thanh hầu Nguyễn Kim là anh của Nguyễn Hoằng Dụ.^[3]

Theo group người sáng tác Đinh Công Vỹ, Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, nhập cuốn sách Nhìn lại lịch sử, group người sáng tác này phân tích phả hệ bọn họ Nguyễn- Gia Miêu nhận định rằng Nguyễn Kim và Nguyễn Hoằng Dụ đơn thuần bằng hữu bọn họ. Người sinh rời khỏi Nguyễn Kim là Nguyễn Văn Lưu, anh Nguyễn Văn Lang và bác bỏ Nguyễn Hoằng Dụ.

Sách Nguyễn Phước Tộc Thế Phả bởi Hội Đồng Trị Sự Nguyễn Phúc Tộc Huế ấn hành năm 1995, nhập phần Thủy Tổ phả ghi Thân phụ ngài Nguyễn Kim là Trừng Quốc công Nguyễn Văn Lưu, ông nội ngài là Phó Quốc công Nguyễn Như Trác. Hội Đồng Nguyễn Phước Tộc Hải Ngoại ở Hoa Kỳ ghi nhận Thân phụ ngài Nguyễn Kim là ngài Nguyễn Hoằng Dụ, tức ngài Nguyễn Văn Lưu, ông nội ngài là ngài Nguyễn Văn Lang. Một số Hội Đồng Nguyễn Phước Tộc Hải Ngoại không giống lại chỉ ghi là Trừng Quốc công Nguyễn Văn Lưu và vài ba điểm còn chú thích rõ rệt ko cần là ngài Nguyễn Hoằng Dụ.

Khởi binh chống ngôi nhà Mạc[sửa | sửa mã nguồn]

Bối cảnh[sửa | sửa mã nguồn]

Năm Canh Dần (1530), Mạc Đăng Dung cướp ngôi vua được 3 năm, hoảng nhân tâm tạm bợ, bèn truyền ngôi mang đến con cái là Mạc Đăng Doanh. Tháng Giêng năm 1530, Mạc Đăng Doanh đăng vương vua, thay đổi niên hiệu là Đại Chính, tôn Mạc Đăng Dung thực hiện Thái thượng hoàng.^[4]

Lê Ý, đàn ông An Thái công chúa cất binh ngăn chặn, xưng niên hiệu Quang Thiệu, hiệu triệu tướng tá sĩ những xứ Thanh Hóa, Nghệ An phù hợp binh tiến công ngôi nhà Mạc. Lê Ý bị Mạc Quốc Trinh bắt nhập mon 11.^[5]

Thời ấy thân phụ con cái Mạc Đăng Doanh bởi thoán nghịch tặc, nên hào kiệt ko phục, thổ tù những điểm cất binh. Nguyễn Kim đóng góp ở nước Ai Lao, Trịnh Ngung, Trịnh Ngang cướp cứ xứ Thái Nguyên, Vũ Văn Uyên cướp cứ xứ Tuyên Quang; những tướng tá đều danh nghĩa phục quốc. Các xứ Thanh, Nghệ, Tuyên, Hưng đều không tuân theo bọn họ Mạc.^[6]

Khởi binh chống ngôi nhà Mạc[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1529, Nguyễn Kim ở Thanh Hoa khi ấy lưu giữ chức Hữu vệ Điện chi phí tướng tá quân An Thanh hầu, đem con em mình chạy sang trọng nước Ai Lao.^[7] Chúa nước Sạ Đầu nhận định rằng Đại Việt và nước bọn họ sở hữu mối liên hệ môi răng, mới nhất đem quần chúng. # và khu đất đai Sầm Châu cấp cho mang đến Nguyễn Kim. Từ bại liệt Nguyễn Kim nuôi chăm sóc sĩ chất lượng, chiêu hấp thụ kẻ chạy trốn, phản nghịch, thâm nhập mò mẫm con cái con cháu bọn họ Lê lập nên nhằm mưu cơ Phục hồi.^[8]

Tháng 12 năm 1530, Nguyễn Kim tị nạn ở châu Sầm Thượng, Sầm Hạ nước Ai Lao thu dụng được vài ba ngàn người, 30 con cái voi và 300 con cái ngựa. Theo tiếng thỉnh cầu của những tướng tá, bèn dẫn quân về Thanh Hoa. Nguyễn Kim đóng góp quân ở Lôi Dương, bị phục binh của Ngọc Trục hầu, tướng tá của Mạc Đăng Doanh vượt mặt.^[9]

Mùa xuân năm Tân Mão (1531), Mạc Đăng Doanh sai tướng tá Tây Quốc công Nguyễn Kính tiến công Nguyễn Kim ở xứ Thanh Hoa. Nguyễn Kim đón tiến công, phá vỡ quân của Nguyễn Kính, sai quân đóng góp lưu giữ những thị trấn.

Nguyễn Kính lại tiến công nhập Đông Sơn, Nguyễn Kim phá huỷ được, thịt và bắt sinh sống vài ba trăm con người, rồi dẫn quân rời khỏi Gia Viễn, Điềm Độ chiêu dụ và cướp khu đất.^[10]

Tháng 9 năm 1531, trời sụp đổ mưa nhiều, nước sông dưng tràn, ngôi nhà Mạc người sử dụng con thuyền tiến bộ tiến công, quân Nguyễn Kim nghiền loàn, ko thể cố thủ. Nguyễn Kim dẫn quân về bên Ai Lao. Xứ Thanh Hoa bị đói đồ sộ.^[10]

Lập vua Lê Trang Tông[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1533, cựu thần ngôi nhà Lê bao gồm An Thanh hầu Nguyễn Kim, Hòa Trung hầu Lại Thế Vinh, Lỵ quốc công Trịnh Duy Thuận, Phúc Hưng hầu Trịnh Duy Duyệt và Tả Đô đốc Trịnh Duy Liệu dựng người con cái rốt của vua Lê Chiêu Tông thương hiệu Duy Ninh thực hiện vua Trang Tông; đăng vương vua bên trên Ai Lao, bịa niên hiệu là Nguyên Hòa.^[11][12]

Vua Lê Trang Tông tấn phong mang đến tứ vị công thần khai quốc. Nguyễn Kim là Thượng phụ Thái sư Hưng Quốc công; Trịnh Kiểm là Dực Quận công, Trịnh Công Năng là Tuyên Quận công; Lại Thế Vinh là Hòa Quận công lại ban cho từng vị một trái khoáy ấn và một thanh gươm nhằm thực hiện tướng tá soái tự động đem quan lại phiên bản cỗ lên đường xài khử quân Mạc và phủ dụ dân bọn chúng ở những địa hạt khuynh hướng về ngôi nhà Lê trung hưng.

Sau Lúc phong Nguyễn Kim thực hiện Thái sư Hưng Quốc công Chưởng nội nước ngoài sự, lấy Trung nhân Đinh Công thực hiện Thiếu úy Hùng Quốc Công, sót lại, người này cũng khá được phong thưởng,^[8] vua Trang Tông sai Trịnh Duy Liệu vượt lên trên hải dương sang trọng ngôi nhà Minh, tâu cáo tội trạng của Mạc Đăng Dung và nài ngôi nhà Minh tiến công dẹp. Vua Minh nhận tờ tấu, gửi gắm xuống đình nghị, quyết định chứa chấp quân sang trọng căn vặn tội Mạc Đăng Dung.^[13]

Mạc Đăng Dung nghe tin cẩn ngay tắp lự ghi chép thư mang đến vua ngôi nhà Minh, triều Minh mang đến Mạc Đăng Dung là gian dối tuy nhiên đạo quân của tướng tá Minh là Cừu Loan, tuy rằng kéo cho tới sát biên thuỳ, vẫn bởi dự ko tiến bộ.^[14]

Xem thêm: em út vàng của kpop là ai

Tiến quân về nước[sửa | sửa mã nguồn]

Mùa xuân năm Kỷ Hợi 1539, vua Lê Trang Tông phong Đại tướng tá quân Dực Nghĩa hầu Trịnh Kiểm, tước đoạt Dực Quận công. Trịnh Kiểm vốn liếng theo dõi Thái sư Nguyễn Kim lên đường tiến công dẹp, lập nhiều chiến công. Nguyễn Kim thấy tài năng, bèn gả phụ nữ mang đến. Lại phong tước đoạt cho những tướng tá không giống, sai bọn họ đem quân phân tách lối tiến bộ binh, thanh thế lừng lẫy. Đánh nhập vùng Lôi Dương, vượt mặt quân ngôi nhà Mạc.^[15]

Năm 1542, vua Lê Trang Tông lấy Thuỵ quận công Hà Thọ Tường thực hiện Ngự doanh đề thống ngự giá đựng mưu cơ việc tiến bộ tiến công, sai Thái sư Hưng quốc công Nguyễn Kim thống đốc tướng tá sĩ những dinh cơ lên đường trước, tiến bộ tiến công những điểm ở Thanh Hoa, Nghệ An. Tướng lĩnh cũ và hào kiệt nhị trấn này phần nhiều theo dõi về, thế quân càng thêm thắt mạnh.^[16]

Năm 1543, Mạc Đăng Dung, Mạc Đăng Doanh đều đang được bị tiêu diệt, Mạc Phúc Hải đăng vương vua. Vua Lê Trang Tông thân hành tiến công Mạc Phúc Hải, lấy được Tây Đô, phá huỷ quân của Hoằng vương vãi Mạc Chính Trung, Tổng trấn Thanh Hoa là Đại tướng tá quân Trung Hậu hầu dẫn quân đầu mặt hàng.^[17] Bấy giờ, Thái sư Hưng Quốc công Nguyễn Kim còn ở Ai Lao không tuân theo lên đường. Vua Lê Trang Tông sai Tuyên quận công Trịnh Công Năng đem chiếu thư về gọi. Nguyễn Kim bèn chỉnh đốn cỗ ngũ lên lối ngay lập tức, bái yết vua ở hành bên trên sông Nghĩa Lộ. Lê Trang Tông gia thăng Kim thực hiện thái tể, sai thực hiện đô tướng tá, tiết chế tướng tá sĩ những dinh cơ, phân tách lối nằm trong tiến bộ, bình quyết định vùng tây-nam.^[18]

Cái chết[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyễn Kim bị Trung Hậu hầu Dương Chấp Nhất đầu độc nhập năm Ất Tỵ (1545). Trung Hậu hầu vốn liếng là mặt hàng tướng tá ngôi nhà Mạc, xuất thân mật thái giám, thực hiện quan lại cho tới chức Chưởng cỗ, nghe tin cẩn vua Lê Trang Tông nổi quân, ngay tắp lự người sử dụng kế tiếp trá mặt hàng, mong muốn hoảng vua Lê Trang Tông. Việc ko trở thành, Trung Hậu hầu mời mọc Thái tể Nguyễn Kim cho tới dinh cơ, vứt ngầm dung dịch độc nhập trái khoáy dưa nhấc lên trước mâm cỗ. Nguyễn Kim tin cẩn thiệt, ăn dưa, bị trúng độc, cho tới Lúc về thấy nhập người không dễ chịu rồi mất mặt. Hôm này là ngày trăng tròn mon 5 năm Ất Tỵ (1545), niên hiệu Nguyên Hòa loại 14. Trung Hậu hầu ngay tắp lự trốn lên đường, sau lại về với Mạc Phúc Hải.^[19] Vua Lê Trang Tông vô nằm trong tiếc thương, truy tặng là Chiêu Huân Tĩnh công, mệnh danh thụy là Trung Hiến, sai quan lại mang về quê quán ở Tống Sơn mai táng.

Nhận định[sửa | sửa mã nguồn]

Lê Quý Đôn nhận định và đánh giá nhập sách Đại Việt thông sử:

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

Triệu Tổ Tĩnh Hoàng Đế sở hữu 3 vị phu nhân

• Chánh thất phu nhân Nguyễn Thị Mai (阮氏梅) (không rõ rệt năm sinh, năm mất) về sau được truy tôn là Triệu Tổ Tĩnh Hoàng hậu bà vốn liếng sở hữu xuất thân mật cao quý, con cái ông Nguyễn Minh Biện (người quê quán ở Phạm Xá, Hải Dương) thực hiện quan lại ngôi nhà Lê chức Đặc Tiến Phụ Quốc Thượng Tướng Quân Thư Vệ Sự. Bà sinh rời khỏi Nguyễn Hoàng và mất mặt vào trong ngày 23 mon Giêng âm lịch (không rõ rệt năm) táng cộng đồng nhập lăng Trường Nguyên ở núi Thiên Tôn, tỉnh Thanh Hóa.
Năm Giáp Tý (1748) đời chúa Nguyễn Phúc Khoát truy tôn bà : Từ Tín Chiêu Đức Ý Phi cho tới năm Bính Dần (1806) hoàng thượng Gia Long đầu tiên truy tôn thụy hiệu tương đối đầy đủ là Từ Tín Chiêu Ý Hoằng Nhân Thục Tức Tĩnh Hoàng hậu (慈信昭懿弘仁淑德靖皇后), bà phối thờ với Triệu Tổ ở Triệu Miếu nhập Hoàng trở thành.

• Thứ phu nhân Đỗ Thị Tín (杜氏信) ko rõ rệt tiểu truyện, Sinh rời khỏi Nguyễn Thị Ngọc Báo.

• Thứ phu nhân (Khuyết danh) ko rõ rệt tiểu truyện, sinh rời khỏi Nguyễn Uông.

Con cái[sửa | sửa mã nguồn]

• Nguyễn Uông (mất 1545), được vua Lê Trang Tông phong thực hiện Lãng Quận công sau thời điểm Nguyễn Kim bị hạ độc bị tiêu diệt (nhưng Nguyễn Uông về sau bị em rể Trịnh Kiểm thịt trừ hậu hoạ).

• Nguyễn Hoàng (1525 - 1613) u là chánh thất Nguyễn Thị Mai Triệu Tổ Tĩnh Hoàng hậu ông được vua Lê Trang Tông phong thực hiện Hạ Khê hầu, sai đem quân lên đường tiến công giặc. Về sau Nguyễn Hoàng trở nên người khai mạc cho việc nghiệp của những chúa Nguyễn ở khu vực miền nam nước ta.

• Nguyễn Thị Ngọc Báo (mất 1586) u là Thứ phu nhân Đỗ Thị Tín, về sau lấy Trịnh Kiểm sinh rời khỏi Trịnh Tùng rồi bị tiêu diệt cháy nhập cơn hoả thiến ở phủ đệ của Trịnh Tùng bên trên An Trường được phong thụy là Từ Nghi Vương Thái Phi (慈儀王太妃).

Truy tặng[sửa | sửa mã nguồn]

Thời chúa Tiên Nguyễn Hoàng, tôn thụy hiệu là Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Vĩ Tích Chiêu Huân Tĩnh vương vãi.

Đến đời Chúa Vũ Nguyễn Phúc Khoát thì cải thụy trở thành Di Mưu Thùy Dụ Khâm Cung Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Vĩ Tích Chiêu Huân Tĩnh vương vãi, và truy tôn phi là Từ Tín Chiêu Ý Đức phi.

Xem thêm: nguyên thủ quốc gia việt nam 2022 là ai

Đời vua Gia Long năm loại 5 lại truy tôn là Di Mưu Thùy Dụ Khâm Cung Huệ Triết Hiển Hựu Hoành Hưu Tế Thế Khải Vận Nhân Thánh Tĩnh hoàng thượng, miếu hiệu là Triệu Tổ, lăng gọi là Trường Nguyên, và truy tôn phi là Từ Tín Chiêu Ý Hoằng Nhân Thục Đức Tĩnh Hoàng hậu.^[2]

Lăng Triệu Tường, thương hiệu lăng đầu tiên là Trường Nguyên. Lăng nằm khoèo bên trên vùng núi Triệu Tường nên thông thường gọi là lăng Triệu Tường, điểm phù hợp táng Nguyễn Kim và bà xã. Từ sau ngày ngôi nhà Nguyễn cáo cộng đồng (1945) rồi cuộc chiến tranh miên man, chống lăng Trường Nguyên ko được đỡ đần, dân Mường được dồn về trên đây lập nghiệp, thiếu thốn ý thức tôn trọng di tích lịch sử nên những phong cách thiết kế xưa bị vi phạm hầu hết không hề gì. Vào 2 năm 2006–2007, dòng tộc Nguyễn Phúc ở Huế đang được đích thân mật về trên đây trùng tu Phục hồi lại điểm thờ vọng, bia và ngôi nhà bia ở chân núi Triệu Tường. Khu vực lăng Triệu Tường phanh rời khỏi một vị trí phượt sinh thái xanh linh tính.

Không gian giảo phía bên trong trở thành Triệu Tường chia thành 3 quần thể vực: Khu vực chủ yếu ở thân mật xây Miếu Triệu Tường thờ Nguyễn Kim và Nguyễn Hoàng. Khu vực phía sầm uất dựng miếu thờ Trừng Quốc công (Nguyễn Văn Lưu – thân mật phụ của Nguyễn Kim), chống phía tây dành riêng thực hiện điểm đồn trú của những quan lại và mái ấm gia đình hộ lăng và trại quân canh lăng.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Chúa Nguyễn
• Nam Bắc triều
• Nhà Hậu Lê
• Nguyễn Hoàng
• Nguyễn Hoằng Dụ
• Nguyễn Văn Lang

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Đọc thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Đại Việt sử ký toàn thư, biên soạn fake Ngô Sĩ Liên, Lê Văn Hưu...; Nhà xuất phiên bản khoa học tập xã hội Thành Phố Hà Nội, 1993, dịch fake Viện sử học tập Việt Nam
• Đại Việt thông sử, Soạn fake Lê Quý Đôn, Dịch fake Ngô Thế Long, Nhà xuất phiên bản văn hóa truyền thống vấn đề, 2007
• Khâm quyết định Việt sử Thông giám cương mục
• Đại Nam thực lục; Soạn fake Quốc sử quán triều Nguyễn; Nhà xuất phiên bản giáo dục;Phiên dịch: Nguyễn Ngọc Tỉnh, Hiệu đính: Đào Duy Anh, quyển I
• Phủ biên tạp lục, biên soạn fake Lê Quý Đôn, Dịch fake Ngô Lập Chí, Khoa Xã hội Trường Đại học tập Tổng Hợp Thành Phố Hà Nội, 1959
• Việt Nam sử lược, Trần Trọng Kim.
• Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, Đinh Công Vĩ (2003), Nhìn lại lịch sử, Nhà xuất phiên bản Văn hóa thông tin

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

• Nguyễn Kim bên trên Từ điển bách khoa Việt Nam