mạc đĩnh chi là ai

Mạc Đĩnh Chi 莫挺之
Tượng thờ Mạc Đĩnh Chi ở Đền thờ Đức Thánh Trần ở Tân Phú Bạn đang xem: mạc đĩnh chi là ai
Thông tin cậy chung
Sinh	1272 Hải Dương
Mất	1346（74 tuổi) Thăng Long
Tên lênh láng đủ Mạc Đĩnh Chi Tên tự Tiết Phu (節夫) Tên hiệu Tích Am (僻庵) Thụy hiệu Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝)
Thân phụ	Mạc Đĩnh Kỳ (莫挺期)
Học vấn	Trạng vẹn toàn căn nhà Trần

Mạc Đĩnh Chi (chữ Hán: 莫挺之 1272 - 1346), thương hiệu tự động là Tiết Phu (節夫), hiệu là Tích Am (僻庵) là 1 quan lại đại thần và căn nhà nước ngoài giao phó phổ biến triều Trần nhập lịch sử hào hùng nước ta.^[1] Năm 1304, đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, ông thi đua đỗ trạng vẹn toàn. Nhờ mưu trí, nắm vững thâm thúy rộng lớn, ông rất nhiều lần được cử chuồn sứ sang trọng Trung Quốc. Bên cạnh đó, ông còn được nghe biết như thể tổ tiên trực hệ của những đời vua căn nhà Mạc, được Mạc Thái Tổ truy tôn thụy là Kiến Thủy Khâm Minh Văn Hoàng Đế (建始欽明文皇帝).

Xuất thân[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Mạc Đĩnh Chi quê quán ở xứ thôn Bàng Hà^[2] và Ba Điểm. Trong cuộc kháng chiến kháng quân Nguyên năm 1287 vẫn theo gót sản phẩm quân Nguyên. Nhà Trần sau thắng lợi vẫn trị tội cả thôn, bắt dân thực hiện lính lệ cho những vương vãi hầu căn nhà Trần, ko mang lại thực hiện quan lại, tuy nhiên sau đây năm 1304, Mạc Đĩnh Chi vẫn được ứng thi đua và thực hiện quan lại.^[3]

Theo Lịch triều hiến chương loại chí, Mạc Đĩnh Chi là kẻ thôn Lũng Động, thị trấn Chí Linh, Hải Đông (nay là thôn Long Động, xã Nam Tân, thị trấn Nam Sách, tỉnh Hải Dương), tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông.^[4] Ông mưu trí rộng lớn người, tuy nhiên tướng mạo mạo xấu xí xí.^[1]

Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc há học tập lối, giao hội văn sĩ tứ phương, chu cấp cho mang lại ăn diện, huấn luyện và đào tạo nhiều nhân tài, nhập cơ đem Mạc Đĩnh Chi. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: Ích Tắc là con cái loại của Thượng hoàng, mưu trí hiếu học tập, thông hiểu lịch sử hào hùng, lục nghệ, văn vẻ nhất đời. Dù nghề nghiệp lặt vặt như đá cầu, tấn công cờ, ko nghề nghiệp gì ko thông thạo; từng há học tập lối ở mặt mũi hữu phủ đệ, giao hội văn sĩ tứ phương mang lại tiếp thu kiến thức, cấp cho mang lại ăn diện, huấn luyện và đào tạo trở nên tài như Mạc Đĩnh Chi ở Bàng Hà, Bùi Phóng ở Hồng Châu,... bao gồm trăng tròn người, đều được sử dụng mang lại đời.^[5]

Sự nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1304 đời vua Trần Anh Tông niên hiệu Hưng Long loại 12, triều đình há khoa thi đua Cống sĩ lấy 44 người đỗ Thái học viên (tiến sĩ).^[5] Mạc Đĩnh Chi đỗ Trạng nguyên; Bùi Mộ đỗ bảng nhãn, Trương Phóng đỗ thám hoa. Khi mới mẻ đỗ căn nhà vua chê ông xấu xí, Mạc Đĩnh Chi bèn thực hiện bài bác phú Ngọc tỉnh liên (Sen nhập giếng ngọc) nhằm tự động ví bản thân với sen. Trong bài bác phú đem đoạn:

Há rằng trống trải trống rỗng bất tài

Thuyền quyên lắm kẻ lỡ thời thương thay cho.

Nếu tớ lưu giữ mực trực tiếp tức thì.

Mưa tụt xuống gió máy táp coi ni cũng thường

Vua Trần Anh Tông coi rồi khen ngợi hoặc, thăng thực hiện Thái học viên dũng thủ, sung chức Nội thư gia.^[1]

Tham dự triều chính[sửa | sửa mã nguồn]

Thời vua Trần Minh Tông, Mạc Đĩnh Chi càng được tin cậy người sử dụng khoản đãi. Ông là kẻ thanh liêm, vua biết mong muốn test ông, sai người lấy 10 vạn quan lại chi phí nhằm trước cửa ngõ căn nhà ông. Sáng ngày sau Đĩnh Chi lấy ví tiền lên triều, tâu căn nhà vua, Vua nói: "Không ai nhận chi phí ấy, thì mang lại khanh lấy tuy nhiên chi dùng". Ông vẫn kể từ chối và không sở hữu và nhận vì thế nhận định rằng người mất mặt tiếp tục lo ngại , thời điểm hiện tại vua cho thấy rằng chỉ test lòng và trao mang lại Mạc Đĩnh Chi phần thông thường vì thế lòng thẳng thắn.^[4]

Mạc Đĩnh Chi cùng theo với những vị Trần Thời Kiến, Đoàn Nhữ Hài, Độ Thiên Lư, Nguyễn Dũ, Phạm Mại, Phạm Ngộ, Nguyễn Trung Ngạn,... được sử quan lại Ngô Thì Sĩ đánh giá nhập Việt sử xài án: Các ông này Lúc thực hiện quan lại, ngạnh trực dám trình bày trực tiếp, đem phong thái đại thần và nhân tài thịnh nhất rộng lớn triều những vua khác.^[4]

Thời vua Trần Hiến Tông ông thực hiện chức Nhập nội hành khiển, Lang trung hữu ty, gửi sang trọng thực hiện Lang trung miêu tả ty trải cho tới chức Tả bộc xạ ở sản phẩm quan lại vĩ đại.^[1]

Đi sứ căn nhà Nguyên[sửa | sửa mã nguồn]

Năm 1308 đời vua Trần Anh Tông, Mạc Đĩnh Chi chuồn sứ căn nhà Nguyên, mừng vua Nguyên Vũ Tông mới mẻ đăng quang.^[a] Đó là khi mới mẻ trăng tròn năm tiếp theo cuộc chiến tranh kháng quân Nguyên loại 3 (1287-1288), sứ cỗ bị nắn gân cốt cực mạnh.

Tuy nhiên nhập hoạt động và sinh hoạt bang giao phó ông vẫn tỏ rõ rệt khí phách và tài năng của tôi. Hoạt động và tài năng văn vẻ của ông vẫn nhằm lại nhiều giai thoại phổ biến.

Sau cơ năm Nhâm Tuất (1322) ông chuồn sứ chuyến 2, tuy nhiên ko tìm kiếm được mối cung cấp tin cậy.

Giai thoại chuồn sứ[sửa | sửa mã nguồn]

Tại cửa ngõ ải[sửa | sửa mã nguồn]

Thử thách văn vẻ thứ nhất là vì trời mưa nên Sứ cỗ cho tới quan ải Pha Lũy (nay là ải Nam Quan) bị trễ. Quan trấn ải phía Trung Quốc ko Chịu há cổng trở nên, tuy nhiên vì thế biết khét tiếng ông, nên test tài tự câu đối:

Quá quan lại trì, quan lại quan bế, nguyện quá khách hàng quá quan

Nghĩa là: Qua cửa ngõ quan lại trễ, cửa ngõ quan lại đóng góp, mời mọc khách hàng qua quýt lối qua quýt cửa ngõ quan lại.

Ông vẫn đáp lại:

Tiên đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối

Nghĩa là: Ra câu đối trước thì dễ dàng, đối câu đối mới mẻ khó khăn, xin xỏ tiên sinh đối trước.

Quan lưu giữ ải phục tài, tức khắc Open ải đón sứ cỗ và tiếp đãi đặc biệt trang trọng.

Buổi tiếp con kiến đầu tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Khi cho tới Đại Đô (nay là Bắc Kinh, Trung Quốc), thấy Mạc Đĩnh Chi người thấp nhỏ bé, nên người Nguyên tỏ ý khinh thường thông thường. Trong buổi tiếp con kiến thứ nhất người triều Nguyên vẫn rời khỏi câu đối:

Nhật hoả vân yên ổn, bạch đán thiêu tàn ngọc thố

Nghĩa là: Mặt trời là lửa, mây là sương, buổi ngày thiêu cháy vừng trăng. Hàm ý là đại quốc vừa sức châm cháy nước nhỏ.

Xem thêm: Kinh nghiệm lấy sỉ giày dép nhất định bạn phải nắm rõ

Mạc Đĩnh Chi vẫn đối lại:

Nguyệt cung tinh nghịch đạn, hoàng thơm xạ lạc kim ô

Nghĩa là: Trăng là cung, sao là đạn, giờ chiều tối phun rụng mặt mũi trời. Hàm ý là nước nhỏ cũng hoàn toàn có thể ngăn chặn nước rộng lớn nhập yếu tố hoàn cảnh tương thích.

Vế đối này của Mạc Đĩnh Chi còn lấy kỳ tích Hậu Nghệ xạ nhật, hoặc Hậu Nghệ phun rụng chín mặt mũi trời thực hiện gốc. Kim Ô, hoặc Quạ Mặt Trời, buổi ngày cất cánh lên tai hoạ nhân gian dối. Hậu Nghệ bèn lấy cung phun rụng chín con cái, chỉ chừa lại một con cái có một không hai nhằm phát sáng nhân gian dối.

Bức giành chim sẻ ở phủ Tể tướng[sửa | sửa mã nguồn]

Khi Tể tướng mạo triều Nguyên há tiệc tiếp đãi sứ cỗ Việt, ông thấy nhập phủ Tể tướng mạo đem hình ảnh thêu chim sẻ vàng đậu bên trên cành trúc đặc biệt đẹp mắt. Đĩnh Chi kéo con cái chim sẻ xuống xé nhừ rời khỏi, người Nguyên căn vặn cớ sao ? Ông nói:Cổ nhân đem vẽ mai và tước đoạt, ko thấy vẽ trúc và tước đoạt (sẻ). Trúc là quân tử, tước đoạt là xấu xa, bức trướng thêu này là người xấu xa lấn lướt người quân tử, ni tôi vì thế Thánh triều tuy nhiên trừ côn trùng tệ ấy chuồn.^[4]

Bài minh loại quạt[sửa | sửa mã nguồn]

Khi nhập chầu vua Nguyên Vũ Tông, đang được cuối ngày hè oi bức, đem người của Sát Hợp Đài hãn quốc dưng loại quạt, ông phụng mệnh thực hiện bài bác minh nhập loại quạt. Sứ thần nước Cao Ly thực hiện hoàn thành trước, đem 4 câu, 16 chữ, Mạc Đĩnh Chi nom thế cây viết ghi chép, hiểu rằng bài bác của sứ thần Cao Ly rồi, ngay lập tức theo gót ý tuy nhiên thực hiện phiên câu văn chuồn, lại dẫn tăng 3 câu ở nhập truyện thực hiện đoàn kết, được khen ngợi thưởng rộng lớn, đầy đủ biết ông có tài năng và nhanh chóng lắm, người Nguyên càng tăng trầm trồ. Bài minh của sứ Cao Ly:

Uẩn long trùng trùng,

Y Doãn, Chu Công.

Vũ tuyết thê thê,

Bá Di, Thúc Tề^[6].

Bài của Đĩnh Chi:

Lưu Kim thước thạch thiên địa vi lô,

nhĩ ư tư thời hề Y Chu cự nho;

Bắc phong kỳ thê vũ tuyết tái mét trang bị,

nhĩ ư tư thời hề Di Tề té phu.

Y,

dụng chi tắc hành, xả chi tắc tàng,

duy té dữ nhĩ hữu thi đua phù.^[4][7]

Văn tế công chúa[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn sứ cỗ lưu ở Đại Đô, mang trong mình 1 công chúa căn nhà Nguyên bị tiêu diệt, sứ thần Việt Mạc Đĩnh Chi được cử gọi văn tế. Để test tài sứ fake nước Việt, quan lại Sở Lễ trao mang lại ông trang giấy má chỉ mất 4 chữ Nhất. Thật là 1 tình thế rất là hiểm túng, tuy nhiên rồi ông đặc biệt điềm đạm ứng khẩu đọc:

Thanh thiên nhất đóa vân,

Hồng lô nhất điểm tuyết,

Thượng uyển nhất chi hoa,

Dao Trì nhất phiến nguyệt.

Y ! Vân nghiền, tuyết xài, hoa tàn, nguyệt khuyết !

Dịch nghĩa:

Trời xanh xao mang trong mình 1 áng mây,

Hồng lô mang trong mình 1 bông tuyết,

Thượng uyển mang trong mình 1 cành hoa,

Dao Trì mang trong mình 1 miếng trăng.

Than ôi ! Mây nghiền, tuyết tan, hoa tàn, trăng khuyết !

Ý rằng: bên trên trời mang trong mình 1 đám mây, nhập lò lửa mang trong mình 1 bông tuyết, nhập rừng hoa mang trong mình 1 nhành hoa, nước Dao Trì mang trong mình 1 mặt mũi trăng ! Than ôi ! Mây tan không còn, tuyết tung rồi, hoa tàn héo, trăng ko tròn !^[8]

Tuy nhiên bên trên thực tiễn, bài bác văn tế này là của một người sáng tác Trung Quốc, sinh sống ở thời Tống và nhân gian sau vẫn lấy gán mang lại Mạc Đĩnh Chi cơ hội sau đời Tống cho tới bên trên tía thế kỷ, vẫn tạo ra trở nên một mẩu chuyện giai thoại, và theo gót Lê Quý Đôn thì bài bác văn còn được gán mang lại Nguyễn Đăng Cảo (1619 - ?) sinh sống cơ hội đời Tống sau 600 năm.^[9]

Câu thách thức bị tiêu diệt người[sửa | sửa mã nguồn]

Khi sứ cỗ bái biệt vua Nguyên Vũ Tông nhằm về nước, thì bọn họ rời khỏi câu thách thức hiểm hóc:

Có một cái thuyền, nhập cơ đem vua, thầy học tập, và thân phụ bản thân (quân, sư, phụ) bơi lội cho tới thân mật sông chẳng may bắt gặp sóng rộng lớn đắm thuyền. Khi ấy ngươi phía trên bờ rời khỏi cứu vớt, tuy nhiên chỉ hoàn toàn có thể cứu vớt được một người thôi, thế thì ngươi cứu vớt ai?

Vào thời kỳ cơ, vấn đáp sai có khả năng sẽ bị tội phanh thây, chém đầu hoặc lưu hội tụ lại, làm cho nước Việt mất mặt nhân tài. Nhưng ông vẫn trả lời:

Thần đứng bên trên bờ, thấy thuyền bị đắm, vớ nên vội vàng nhẩy xuống sông bơi lội rời khỏi cứu vớt, hễ thần bắt gặp ai trước thì thần cứu vớt người ấy trước, bất kể người ấy là vua, thầy học tập hoặc thân phụ bản thân.

Cuối nằm trong ông được rời khỏi về.

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

• Tổ tiên là Mạc Hiển Tích đỗ khoa Thái học viên năm Bính Dần đời vua Lý Nhân Tông sinh rời khỏi Mạc Hiển Đức, Hiển Đức sinh Hiển Tuấn, Hiển Tuấn sinh Đĩnh Kỳ. Mạc Đĩnh Kỳ sinh Mạc Đĩnh Chi.^[4]
• Mạc Đĩnh Chi sinh rời khỏi Mạc Cao, Mạc Cao sinh rời khỏi Mạc Thúy, Mạc Thúy sinh rời khỏi Mạc Tung, dời sang trọng ở xã Lan Khê, thị trấn Thanh Hà rồi sinh rời khỏi Mạc Bình, Mạc Bình lại dời sang trọng xã Cổ Trai, thị trấn Nghi Dương rồi trú bên trên cơ. Bình sinh rời khỏi Mạc Hịch, Mạc Hịch lấy phụ nữ trưởng của Đặng Xuân người nằm trong xã, sinh được tía nam nhi, con cái trưởng là Mạc Đăng Dung, con cái loại là Mạc Đăng Đốc, con cái út ít là Mạc Đăng Quyết. Mạc Đăng Dung đem mức độ khoẻ, vì thế đỗ võ cử, được sung nhập quân túc vệ, cho tới phía trên phong mang lại chức này.^[5] Mạc Đăng Dung sau thực hiện vua - Mạc Thái Tổ của triều Mạc.
• Năm 1406, căn nhà Minh xâm lăng nước Đại Ngu, Mạc Địch, Mạc Thúy, Mạc Viễn và Nguyễn Huân mạo nhận là bọn họ Mạc đều là những kẻ bất đắc ý, đón sản phẩm quân Minh, người Minh đều trao mang lại quan lại chức. Sau Mạc Thúy thực hiện cho tới Tham chính; Mạc Địch thực hiện cho tới Chỉ huy sứ; Mạc Viễn thực hiện cho tới Diêm vận sứ; Huân thực hiện cho tới Cha chính; (Thúy, Địch, Viễn là con cháu Mạc Đĩnh Chi).^[5]

Hậu duệ ở Triều Tiên[sửa | sửa mã nguồn]

Trong thời hạn chuồn sứ Trung Hoa, sứ cỗ nước Việt chia sẻ đặc biệt thân mật thiết với sứ cỗ nước Cao Ly. Sự tương đương yếu tố hoàn cảnh của nhì nước trước cường quốc Trung Hoa, cùng theo với tài năng của Mạc Đĩnh Chi thực hiện sứ thần Cao Ly yêu thích. Vị sứ thần Cao Ly vẫn mời mọc ông sang trọng nghịch ngợm và gả con cháu gái mang lại ông. Người thiếp này sinh được một phái nữ, và chuyến ông chuồn sứ loại nhì thì sinh 1 nam giới, kể từ cơ lập rời khỏi một dòng tộc ở bên kia.^[10][11][12] Một hậu duệ của ông vẫn tìm tới nước ta, cây viết đàm hán tự động với ông Lê Khắc Hòe. Sau cơ ông Hòe đem ghi chép bài bác "Người Triều Tiên chuồn phân phối sâm là hậu duệ của Mạc Đĩnh Chi", mong muốn dò la bọn họ Mạc nhằm nhận bọn họ, đăng bên trên An Nam tập san số 4 năm 1926.^[b] Sau này Vũ Hiệp thuế tập dượt và đăng bên trên tập san Nghiên cứu vớt Sử số 2, 1996 bên trên Thành phố Sài Gòn.

Xem thêm: tin lớn là ai

Chỉ dẫn[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Sách tham lam khảo[sửa | sửa mã nguồn]

• Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên,...; Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất bạn dạng Khoa học tập xã hội Hà Nội Thủ Đô, 1993.
• Việt sử xài án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ,Dịch giả: Hội nước ta Nghiên cứu vớt Liên Lạc Văn hóa Á Châu. Nhà xuất bản: Văn Sử 1991.
• Lịch triều hiến chương loại chí, Tập 1, Soạn fake Phan Huy Chú, Dịch fake Viện sử học tập Việt Nam; Nhà xuất bạn dạng dạy dỗ, 2005.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Mạc Thúy
• Mạc Đăng Dung

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]