Cao Bá Quát

Cao tì Quát 高伯适
Quân sư
Tên chữ	Chu Thần
Tên hiệu	Mẫn Hiên, Cúc Đường
Bút danh	Chu Thần, Cao Chu Thần, Cúc Đường, Cao Tử
Binh nghiệp
Phục vụ	cuộc nổi dậy Mỹ Lương
Năm bên trên ngũ	1854 - 1855
Cấp bậc	Quân sư
Thông tin yêu cá nhân
Sinh
Ngày sinh	1808
Nơi sinh	làng Sủi, phủ Thuận An, trấn Kinh Bắc (nay nằm trong xã Phú Thị, thị xã Gia Lâm, Hà Nội)
Mất
Ngày mất	1855 (47 tuổi)
Nơi mất	Yên Sơn
Nguyên nhân mất	tử trận
Giới tính	nam
Nghề nghiệp	nhà thơ
Tôn giáo	Nho giáo
Triều đại	triều Nguyễn
x t s

Cao tì Quát (chữ Hán: 高伯适; 1808 – 1855), biểu tự động Chu Thần (周臣), hiệu Mẫn Hiên (敏軒), lại sở hữu hiệu Cúc Đường (菊堂), là quân sư vô cuộc nổi dậy Mỹ Lương^[1], và là một trong thi sĩ nức danh ở thời điểm giữa thế kỷ 19 vô lịch sử vẻ vang văn học tập nước Việt Nam.

Bạn đang xem: cao bá quát là ai

Thân thế[sửa | sửa mã nguồn]

Ông là kẻ thôn Sủi, phủ Thuận An, trấn Kinh Bắc; ni nằm trong thôn Phú Thụy, xã Phú Thị, thị xã Gia Lâm, Hà Nội Thủ Đô.

Có chủ kiến không giống nhau về thương hiệu tự động của Cao tì Quát. Theo GS. Dương Quảng Hàm thì Cao tì Quát đem hiệu là Chu Thần (周臣)^[2]. Theo những người sáng tác mới đây như GS. Nguyễn Lộc^[3], GS. Vũ Khiêu^[4], GS. Thanh Lãng^[5], GS. Nguyễn Q. Thắng-Nguyễn tì Thế ^[6]... thì tự động của ông là Chu Thần, còn Mẫn Hiên (閔軒) đơn giản hiệu hoặc là tên hiệu. Theo tộc phả của dòng tộc Cao ở Phú Thị: "Thân sinh rời khỏi Cao tì Quát thương hiệu là Cao Huy Tham, mang tên tự động là Sở Hiên. Ông nội Cao tì Quát mang tên tự động là Ngọ Hiên. Cao tì Quát mang tên tự động là Mẫn Hiên, khi sinh tiền, ông thông thường sử dụng những cây bút hiệu như: Chu Thần, Cao Chu Thần, hoặc Cao Tử".

Ông nội Cao tì Quát thương hiệu là Cao Huy Thiềm (1761-1821) sau thay đổi là Cao Danh Thự, một lương y có tiếng vô vùng. Thân sinh Cao tì Quát thương hiệu là Cao Huy Sâm (1784-1850) sau thay đổi là Cao Huy Tham, cũng là một trong bác sĩ đảm bảo chất lượng ^[7]. Cao tì Quát là em tuy nhiên sinh với Cao tì Đạt, và là chú của Cao tì Nhạ.

Phục vụ căn nhà Nguyễn[sửa | sửa mã nguồn]

Thuở nhỏ, Cao tì Quát sinh sống vô cảnh nghèo đói khó khăn, tuy nhiên có tiếng là trẻ em lanh lợi, chuyên cần và văn hoặc chữ đảm bảo chất lượng. Năm Tân Tỵ (1821), ông thi đua khảo hoạnh ở ngôi trường khi cơ mới mẻ 13 tuổi tác, tuy nhiên thi đua Hương (lần đầu) ko đỗ.

Năm Tân Mão (1831) đời vua Minh Mạng, ông thi đua Hương đỗ Á Nguyên bên trên ngôi trường thi đua Hà Nội Thủ Đô, tuy nhiên cho tới khi duyệt quyển, bị Sở Lễ mò mẫm cớ xếp xuống cuối bảng ^[8] xếp ông xuống hạng sau cuối vô số trăng tròn người đỗ CN.

Năm Nhâm Thìn (1832), Cao tì Quát vô kinh thành Huế tham gia dự thi Hội tuy nhiên ko đỗ. Sau cơ, ông vô kinh tham gia dự thi bao nhiêu đợt nữa, tuy nhiên phen nào thì cũng lỗi.

Năm 1841 đời vua Thiệu Trị, được quan tiền tỉnh TP Bắc Ninh tiến bộ cử, Cao tì Quát được triệu vô kinh thành Huế xẻ thực hiện Hành tẩu ở cỗ Lễ. Tháng 8 (âm lịch) năm cơ, ông được cử thực hiện sơ khảo ngôi trường thi đua Thừa Thiên^[9]. Thấy một vài bài bác thi đua hoặc tuy nhiên đem vị trí phạm ngôi trường quy, ông bàn với các bạn đồng sự là Phan Nhạ lấy son hòa với muội đèn trị lại. Việc bị phát hiện, ông bị tóm gọn nhốt vô ngục Trấn Phủ (ngày 7 mon 9 âm lịch), rồi đem đến ngục Thừa Thiên (21 mon 1 âm lịch năm Nhâm Dần, 1842). Suốt thời hạn nhiều năm bị kìm hãm, ông thông thường bị nhục hình tra tấn. Nhưng khi án đem lên, vua Thiệu Trị tiếp tục rời cho tới ông kể từ tội "trảm quyết" xuống tội "giảo nhốt hậu", tức được nhốt lại đợi mệnh lệnh. Sách Đại Nam thực lục(Tập 23) chép việc:

Năm Tân Sửu (1841), mon 8...Cao tì Quát và Phan Nhạ thực hiện Sơ khảo ngôi trường thi đua Thừa Thiên, trị văn sĩ nhân (chữa 09 chữ vô một vài quyển thi đua phạm húy). Sở Lễ và Viện Đô sát tra xét, nghị tội: Quát và Nhạ cần tội xử quyết. Nguyễn Văn Siêu (làm Phân khảo) cần tội trượng, vật. Chủ khảo và Giám khảo bị miễn nhiệm, giáng chức. Vua xét lại, thả cho tới Quát, Nhạ tội xử quyết và đem trở thành giảo nhốt hậu. Siêu chỉ bị miễn nhiệm, thả cho tới tội đồ; Chủ khảo Bùi Quỹ và Phó khảo Trương Sĩ Tiến bị cơ hội lưu thao tác làm việc. 5 CN đem bài bác được sửa đều cần thi đua lại cả tía kỳ và đều được lấy đỗ trở lại ^[10].

Sau ngay sát tía năm bị kìm hãm cực sở, khoảng chừng thời điểm cuối năm Quý Mão (1843), Cao tì Quát được triều đình tạm thời thả, tuy nhiên bị trị phối lên đường TP. Đà Nẵng, ngóng ngày lên đường "dương trình hiệu lực" (tức lên đường phục dịch nhằm lấy công chuộc tội).

Tháng 12 (âm lịch), ông theo gót Đào Trí Phú (trưởng đoàn) xuống tàu Phấn phẳng phiu lên đường hiệu lực hiện hành cho tới vùng Giang Lưu Ba (Indonesia). Cùng khi ấy, Phan Nhạ theo gót Nguyễn Công Nghĩa (trưởng đoàn) xuống thuyền Thần Dao lên đường hiệu lực hiện hành thanh lịch Tân Gia Ba (Singapore)^[11]

Tháng 7 năm Giáp Thìn (1844), đoàn công cán bên trên thuyền Phấn phẳng phiu về cho tới nước Việt Nam. Sau cơ, Cao tì Quát được phục chức ở cỗ Lễ, tuy nhiên chẳng bao lâu thì bị thải về sinh sống với bà xã con cái ở Thăng Long.

Ông về bên sinh sống với bà xã con cái ở Hà Nội Thủ Đô. Trước phía trên, căn nhà ông vốn liếng ở phố Đình Ngang (nay ngay sát phố Nguyễn Thái Học), năm 1834 khi ông vô Huế thi đua Hội, thì bà xã ông ở trong nhà tiếp tục van luật lệ thân phụ ck cho tới sửa lại một mái ấm ngay sát Cửa Bắc về phía Hồ Tây và Hồ Trúc Bạch. Thời gian tham này, những khi thư nhàn rỗi, ông thông thường xướng họa với những danh sĩ khu đất Thăng Long như Nguyễn Văn Siêu, Nguyễn Văn Lý, Trần Văn Vi, Diệp Xuân Huyên...

Sau tía năm bị thải về, Cao tì Quát có được mệnh lệnh triệu vô Huế (1847) thực hiện ở Viện Hàn Lâm, lo phiền việc thuế tầm và bố trí văn thơ. Thời gian tham ở Kinh đô Huế phen này, ông kết thân thích với một vài thi đua nhân có tiếng như Nguyễn Hàm Ninh, Đinh Nhật Thận, Nguyễn Phúc Miên Thẩm, Nguyễn Phúc Miên Trinh...và ông đang được chào nhập cuộc Mạc Vân Thi xã bởi nhị vị hoàng thân thích này gây dựng.

Năm Canh Tuất (1850)^[12], bởi ko lấy được lòng một vài quan tiền rộng lớn bên trên triều, Cao tì Quát đã trở nên tràn đi làm việc giáo thụ ở phủ Quốc Oai (Sơn Tây cũ).

Khởi nghĩa chống căn nhà Nguyễn[sửa | sửa mã nguồn]

Khoảng thời điểm cuối năm Canh Tuất (1850) đời vua Tự Đức, Cao tì Quát lấy cớ về quê Chịu đựng tang thân phụ và tiếp sau đó van ở lại nuôi u già nua rồi van thôi chức Giáo thụ ở phủ Quốc Oai.

Khoảng mon 6, mon 7 âm lịch năm Giáp Dần 1854, nhiều tỉnh ở miền Bắc gặp gỡ đại hạn, lại bị nàn châu chấu thực hiện cho tới hoa màu mất mặt sạch sẽ, cuộc sống người quần chúng rất là rất rất khổ; Cao tì Quát bèn chuyển động một vài sĩ phu yêu thương nước, những thổ hào ở những vùng Quốc Oai, Vĩnh Phúc, Cao phẳng phiu, Tỉnh Lạng Sơn... bên cạnh nhau tôn Lê Duy Cự thực hiện minh căn nhà ngăn chặn căn nhà Nguyễn. Cao tì Quát thực hiện quốc sư, họp với thổ mục Sơn Tây là Đinh Công Mỹ và Bạch Công Trân dựng cờ nổi dậy bên trên Mỹ Lương, nằm trong vùng Sơn Tây ngăn chặn triều đình đương thời.

Đang vô quy trình sẵn sàng khởi nghĩa, bởi đem người tố giác nên plan bị vỡ lở. Trước tình thế cấp cho bách, Cao tì Quát buộc cần trị mệnh lệnh tiến công vô thời điểm cuối năm 1854.

Xem thêm: lupin là ai

Buổi đầu ông với mọi thổ mục ở Sơn Tây là Đinh Công Mỹ và Bạch Công Trân đem lực lượng tấn công phá huỷ phủ Ứng Hòa, thị xã Thanh Oai, thị xã trở thành Tam Dương, phủ Quốc Oai, Yên Sơn... Tuy giành được một vài thắng lợi, tuy nhiên sau thời điểm quan tiền quân triều đình triệu tập phản công thì quân khởi nghĩa thường xuyên bị thất bại.

Tháng Chạp năm Giáp Dần (tháng 12 năm này rớt vào năm dương lịch 1855 ^[13]), sau thời điểm bổ sung cập nhật lực lượng (chủ yếu ớt là kẻ Mường và người Thái ở vùng rừng núi Mỹ Lương, ni là vùng khu đất phía Tây sông Đáy với mọi thị xã Chương Mỹ, Mỹ Đức của Hà Nội Thủ Đô, và những thị xã Lương Sơn, Kim Bôi tỉnh Hòa Bình^[14]), Cao tì Quát đem quân tiến công thị xã lỵ Yên Sơn phen loại nhị (huyện lỵ thị xã Yên Sơn cũng chính là phủ lỵ phủ Quốc Oai^[15], thời nay là thị xã Quốc Oai thị xã Quốc Oai). Phó lãnh binh Sơn Tây là Lê Thuận đem quân nghênh chiến. Cuộc đối đầu đang được hồi tàn khốc bên trên vùng núi Yên Sơn (giáp Sài Sơn), thì Cao tì Quát bị suất group Đinh Thế Quang phun bị tiêu diệt bên trên trận. Tiếp theo gót, Nguyễn Kim Thanh và Nguyễn Văn Thực cũng theo lần lượt bị quân triều đình bắt được, sau cả nhị đều bị xử chém. Ngoài những thiệt sợ hãi này, rộng lớn trăm quân khởi nghĩa bị chém bị tiêu diệt và khoảng chừng 80 quân không giống bị tóm gọn (theo sử căn nhà Nguyễn).

Nghe tin yêu đại thắng, vua Tự Đức mệnh lệnh cho tới ban thưởng và cho tới đem thủ cấp cho của nghịch tặc Quát bêu và rao từng những tỉnh Bắc Kỳ rồi giã nhỏ quăng xuống sông. Sự thiệt về chết choc của Cao tì Quát cho tới ni vẫn tồn tại là một trong yếu tố nghi ngờ vấn cần thiết thực hiện sáng sủa tỏ rộng lớn ^[16].

Sau khi dẹp được cuộc khởi nghĩa, triều đình rời khỏi mệnh lệnh tru di tam tộc dòng tộc Cao của ông. Anh trai tuy nhiên sinh của ông là Cao tì Đạt đang khiến Tri thị xã Nông Cống tỉnh Thanh Hóa, và phổ biến là một trong viên quan tiền mẫn cán và thanh liêm, cũng cần Chịu đựng tội và bị giải về kinh thành Huế. Dọc lối, Cao tì Đạt thực hiện một tờ trần tình gửi triều đình rồi sử dụng dao đâm cổ tự động vẫn.

Tác phẩm[sửa | sửa mã nguồn]

Ngay sau thời điểm cuộc nổi dậy ở Mỹ Lương (tỉnh Sơn Tây) bị thất bại (1855-1856), những kiệt tác của Cao tì Quát đã trở nên triều đình căn nhà Nguyễn cho tới thu châm, cấm tích tụ và xuất hiện, nên đã trở nên thất lạc rất nhiều. Dù thế, trước 1984, group biên soạn sách Thơ văn Cao tì Quát, tiếp tục tìm về kho sách cổ của Thư viện Khoa học tập nghệ thuật TW (Hà Nội), và sau thời điểm loại trừ những bài bác chắc hẳn rằng ko cần của ông, thì số kiệt tác còn còn lại cũng còn được bên trên ngàn bài bác được ghi chép bởi loại chữ Nôm và chữ Hán.

Cụ thể là hiện tại còn 1353 bài bác thơ và 21 bài bác văn xuôi, bao gồm 11 nội dung bài viết theo gót thể ký hoặc luận văn và 10 truyện cụt ghi chép theo gót thể truyền kỳ. Trong số này về chữ Nôm, đem một vài bài bác hát thưa, thơ Đường luật và bài bác phú Tài tử nhiều cùng (Bậc a ma tơ lắm cảnh khốn cùng). Về chữ Hán, lượng thơ nhiều hơn thế nữa, được tụ họp trong số tập:

Cao tì Quát thi đua tập
Cao Chu Thần di thảo
Cao Chu Thần thi đua tập
Mẫn Hiên thi đua tập

Sự nghiệp văn chương[sửa | sửa mã nguồn]

Trích Đánh Giá vô Từ điển văn học tập (bộ mới):

Cao tì Quát là một trong thi sĩ rất rất đem khả năng. Từ những kiệt tác thứ nhất tiếp tục thấy tin tưởng ở trong phòng thơ vô ý chí và tài năng của tớ. Ông sinh sống nghèo đói, tuy nhiên coi thường bỉ những kẻ khom sống lưng uốn nắn gối và để được vận hên, và tin yêu rằng bản thân hoàn toàn có thể tự động thay cho thay đổi đời bản thân.

Đến khi thực hiện quan tiền, ham muốn đem tài năng rời khỏi gom đời, tuy nhiên rồi Cao tì Quát sớm quan sát rằng yếu tố ko hề giản dị như ông tưởng.

Có những khi ông cảm nhận thấy bất lực trước những bất công vô xã hội, ông muốn làm nhàn rỗi hưởng trọn lạc thú như Nguyễn Công Trứ. Thế tuy nhiên mọi khi nghĩ về cho tới những người dân nằm trong cực bị áp bức, ông lại thấy cơ hội này đó là ko thể, tuy nhiên cần mò mẫm một tuyến đường không giống. Cuối nằm trong, tuyến đường tuy nhiên ông lựa chọn là cho tới với trào lưu dân cày khởi nghĩa ngăn chặn triều đình.

Ngoài những chủ thể nêu bên trên, ông còn ghi chép về bà xã con cái, bè các bạn, học tập trò và quê nhà. Bài nào thì cũng thắm thiết, xúc động. Ông cũng đều có một vài bài bác tôn vinh những hero vô lịch sử vẻ vang, nhằm thông qua đó thể hiện tại tham vọng của tớ. Ông cũng đều có một vài bài bác thơ ghi chép về chuyện học tập, chuyện thi đua tuy nhiên ông nhận định rằng đơn giản chuyện "nhai văn nhá chữ". Trong thời điểm ông lên đường công cán ở vùng Hạ Châu, ông cũng đều có những bài bác thơ phản hình ảnh cảnh bất công thân thích người domain authority Trắng với những người domain authority đen sạm...

Về mặt mũi thẩm mỹ, Cao tì Quát là một trong thi sĩ trữ tình với cùng 1 văn pháp rực rỡ. Ông thực hiện thơ nhanh chóng, có những lúc "ứng khẩu trở thành chương", vẫn thể hiện tại được xúc cảm đầy đủ và thâm thúy lắng. Và tuy nhiên hình tượng vô thơ ông thông thường phiêu, romantic, tuy nhiên trong mỗi nội dung bài viết về quê nhà thì ông lại dùng thật nhiều cụ thể thực tế quyến rũ. Trong khi, so với vạn vật thiên nhiên, ông cũng hoặc nhân cơ hội hóa, coi cơ tựa như các người các bạn tri kỷ tri kỉ...^[17]

Trích tăng một vài phán xét khác:

GS. Dương Quảng Hàm:

Cao tì Quát là một trong văn hào có tương đối nhiều ý tứ mới mẻ kỳ lạ, điều lẽ cao kỳ ^[18].

GS. Thanh Lãng:

Tư tưởng song lập của Cao tì Quát không giống loại chí phái mạnh nhi của Nguyễn Công Trứ. Ông Trứ lập nghiệp là sẽ giúp đỡ vua, nhằm vẹn toàn nghĩa binh thần; còn ông Quát đem cả loại chiêm bao thay cho thay đổi thời cục và đem vần căn số...Về mặt mũi thẩm mỹ, sở ngôi trường của ông là thể phú ^[19] và thể ca trù. Hai thể này, với ông tiếp tục vươn cho tới một trình độ chuyên môn thẩm mỹ tuyệt hảo. Có điều ông hoặc sử dụng quá chữ Nho và kỳ tích, bởi vậy đem bại kém cỏi Nguyễn Công Trứ về phân mục ca trù ^[20].

Thi sĩ Xuân Diệu:

Cao tì Quát trước đôi mắt tất cả chúng ta, biểu tượng cho tới tài thơ và niềm tin phản kháng. Còn triết lý của ông đó là bền vững đáp ứng cho tới đời ^[21].

Vài yếu tố liên quan[sửa | sửa mã nguồn]

Năm sinh, năm mất[sửa | sửa mã nguồn]

Phỏng đoán Cao tì Quát sinh vào năm 1808 là địa thế căn cứ bài bác "Thiên cư thuyết" của ông. Trong bài bác đem câu (dịch): "Với tuổi tác tớ mới mẻ nhị kỷ tuy nhiên tiếp tục thấy núi sông, trở thành quách cũ thay cho thay đổi cho tới tía lần". Cuối bài bác ghi: "Tháng mạnh thu, năm Nhâm Thìn (1832), Chu thần thị ghi chép bài bác thuyết này". Hai kỷ tức 24 năm, suy rời khỏi ông sinh vào năm 1808. Tuy nhiên cứ liệu này chỉ có mức giá trị kha khá. Theo GS Vũ Khiêu và group phân tích về Cao tì Quát thì xác minh ông sinh vào năm 1809. Từ điển Bách khoa nước Việt Nam cũng ghi ông sinh vào năm 1809.^[22].

Về năm mất mặt, mang trong mình một vài ba người sáng tác nhận định rằng Cao tì Quát mất mặt năm 1854. Nhưng theo gót Trần Công Nghị thì:

Cao tì Quát mất mặt ngay lập tức bên trên trận chi phí vô mon Chạp năm Giáp Dần. Khi chuyển sang dương lịch thì: Ngày 1 mon 12 năm Giáp Dần nhằm mục đích ngày 18 mon một năm 1855. Ngày 30 mon Chạp, năm Giáp Dần nhằm mục đích ngày 16 mon hai năm 1855. Như vậy nguyên vẹn mon Chạp năm này đều rớt vào năm 1855. Cho nên năm vừa qua đời của Cao tì Quát cần ghi là năm 1855 mới mẻ đúng^[23].

Những giai thoại[sửa | sửa mã nguồn]

Hiện vẫn tồn tại tồn trên rất nhiều giai thoại tương quan cho tới nhân cơ hội và tài thơ của Cao tì Quát (như Bịa thơ tài rộng lớn vua, Chữa câu đối của vua, Cá đớp cá-người trói người, Trên bên dưới đều chó, Câu thơ thi đua xã v.v...^[24]). Tuy nhiên, theo gót GS. Vũ Khiêu thì phần nhiều bọn chúng đều thiếu hụt địa thế căn cứ và không được xác minh. Bởi vậy theo gót ông chỉ hoàn toàn có thể hiểu Cao tì Quát và Đánh Giá đích thị tư tưởng nằm trong hành vi của ông bên trên hạ tầng phân tách xuất xứ xã hội đương thời, trình diễn đổi mới vô cuộc sống và vô thơ văn của ông tuy nhiên thôi ^[25]. Tại một quãng không giống, GS lại viết:

Khác với một vài giai thoại đem ý thưa Cao tì Quát là một trong thế giới kiêu ngạo, ngỗ ngược; và qua quýt số một bài bác thơ nằm trong bài bác hát thưa được gán cho tới ông, đem người còn ham muốn coi ông là người quí hưởng trọn lạc, rượu trà, trai gái...Trái lại, qua quýt cuộc sống và thơ văn của ông, chỉ thấy ông là một trong người biết lưu giữ gìn phẩm hạnh, cư xử đích thị mực với thân phụ u, đồng đội, bà xã con cái, láng giềng và biết yêu thương quý nước nhà, quê nhà.^[26]

Đề cập cho tới Trần tình văn^[27] của Cao tì Nhạ, theo gót GS thì rất rất hoàn toàn có thể người con cháu này tiếp tục đỗ lỗi cho tới chú nhằm thân oan cho chính mình.

Xem thêm: chồng của trần vũ quỳnh anh là ai

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

Cao tì Nhạ
Mẫn Hiên thuyết loại

Sách tìm hiểu thêm chính[sửa | sửa mã nguồn]

Quốc sử quán triều Nguyễn, Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện. Nhà xuất phiên bản Văn Học, 2004.
Phạm Thế Ngũ, Việt Nam Văn học tập giản ước tân biên (quyển trung). Quốc học tập tùng thư, TP. Sài Gòn, 1963.
Thanh Lãng, Bảng lược vật văn học tập Việt Nam (quyển thượng). Nhà xuất phiên bản Trình Bày, ko ghi năm xuất phiên bản.
Nguyễn Lộc, mục kể từ Cao tì Quát vô Từ điển Văn học (bộ mới). Nhà xuất phiên bản Thế giới, 2004.
Nhiều người biên soạn, Thơ văn Cao tì Quát. Nhà xuất phiên bản Văn Học, 1984.
Xuân Diệu, Các thi sĩ cổ xưa Việt Nam (tập 2). Nhà xuất phiên bản Văn Học, 1987.
Nguyễn Minh Tường, Cao tì Quát: Danh sĩ khu đất Thăng Long-Hà Nội. Nhà Xuất phiên bản Quân group quần chúng, Hà Nội Thủ Đô, 2012.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

^ Huyện Mỹ Lương nằm trong phủ Quốc Oai tỉnh Sơn Tây, ni nằm trong phần phía Tây thị xã Chương Mỹ, Hà Nội).
^ Việt Nam văn học tập sử yếu, phiên bản in 1968, tr. 357.
^ Từ điển văn học, cỗ mới mẻ, tr. 209.
^ Thơ văn Cao tì Quát, tr. 9.
^ Bảng lược vật văn học tập Việt Nam, Quyển Thượng, tr. 798.
^ Từ điển anh hùng lịch sử vẻ vang Việt Nam, tr. 67.
^ Xem bài bác Tìm thấy cuốn tộc phả chúng ta Cao ở Phú Thị. Bài ghi chép ở trong phòng sử học tập Đinh Tú [1] Lưu trữ 2011-02-24 bên trên Wayback Machine. Trước phía trên đem một vài tư liệu ghi thân phụ ông Quát thương hiệu là Cao Cửu Chiếu hoặc vật Giảng là ko đích thị.
^ GS. Phạm Thế Ngũ giải thích: "Vì ông ko Chịu đựng mực thước ngôi trường quy. Như đem phen, ông ghi chép quyển thi đua bởi tư loại chữ: chân, thảo, triện, lệ. Trong khi, văn ông đem khí phách hiên ngang. Bởi vậy, tuy nhiên những khảo quan tiền đâm rời khỏi ghét bỏ và mò mẫm cơ hội tấn công hỏng" (sách tiếp tục dẫn, tr. 438).
^ Theo Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện, tr. 1052.
^ Trích vô Đại Nam thực lục (Tập 23. Bản dịch của Viện Sử học tập. Nhà xuất phiên bản Khoa học tập Xã hội, 1970, tr. 332, 345 và 347). Theo Phạm Thuận Thành, thì đích thân thích căn nhà vua cho tới số người ấy thi đua lại theo gót đề mới mẻ, thấy cũng đều có thực tài nên đều lấy đỗ. Nhờ vậy, những quan tiền lo phiền việc thi đua cũng khá được nhẹ nhàng tội (bài "Mở khoa thi đua cốt được thực tài" bên trên báo Đại biểu nhân dân [2] Lưu trữ 2016-03-04 bên trên Wayback Machine).
^ Theo Đại Nam thực lục chủ yếu biên (Tập 24), Đệ tam kỷ II, tr. 447-448.
^ Năm Cao tì Quát bị điều đưa theo nhận chức giáo thụ ở phủ Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây cũ - ở phía trên ghi theo gót Thơ văn Cao tì Quát (tr.33). Thêm một bệnh cứ nữa là trước lúc lên đường, Cao tì Quát đem ghi chép bài bác đề cuối luyện thơ của Tùng Thiện Vương, và ông tiếp tục ghi là năm Tự Đức loại 3 (tức 1850). Có sách ghi rất rất khác: Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện (tr. 1052) và Phạm Thế Ngũ (tr. 445) ghi năm 1854. Xuân Diệu ghi năm 1851 (tr. 13), Nguyễn Lộc ghi năm 1852 (Từ điển văn học, cỗ mới mẻ, tr. 209).
^ “Xem lý giải ở đây”. Bản gốc tàng trữ ngày 2 mon hai năm 2017. Truy cập ngày 4 mon 3 năm 2010.
^ Cuốn Tên thôn xã nước Việt Nam thời điểm đầu thế kỷ 19: Trấn Sơn Tây, Phủ Quốc Oai, thị xã Mỹ Lương, trang 38.
^ Đại Việt dư địa toàn biên của Phương Đình Nguyễn Văn Siêu, tỉnh Sơn Tây, phủ Quốc Oai, trang 403-404.
^ Theo Đại Nam chủ yếu biên liệt truyện, (tr. 1053). Trong hàng trăm ngàn cuộc nổi dậy rộng lớn nhỏ tiếp tục xẩy ra vô trong cả lịch sử vẻ vang triều Nguyễn, sách này chỉ chép trở thành truyện đem bao nhiêu người cơ là: Lê Văn Khôi (phụ chép Nguyễn Văn Trắm), Nông Văn Vân và Cao tì Quát. Vấn đề này đã cho chúng ta biết cuộc nổi dậy của Cao tì Quát từng thực hiện vua quan tiền căn nhà Nguyễn rất rất bận tâm.
^ Lược theo gót Nguyễn Lộc vô Từ điển Văn học (bộ mới), tr. 210-211 (Xem dẫn bệnh thơ vô Thơ văn Cao tì Quát, sách dã dẫn).
^ Dương Quảng Hàm, Việt Nam văn học tập sử yếu. Trung tâm học tập liệu xuất phiên bản, TP. Sài Gòn, 1968, tr. 357-358.
^ Nổi nhảy nhất là bài bác Tài tử nhiều cùng. Trước 1975, căn nhà phân tích Thạch Trung Giả tán tụng rằng bài bác này xứng đáng khiến cho tớ phân tích và hương thụ từng câu, từng chữ, từng mạch văn một (Văn học tập phân tách toàn thư. Nhà xuất phiên bản Lá Bối, 1973, tr. 211)
^ Bảng lược vật văn học tập Việt Nam (quyển thượng), tr.800 và 803.
^ Các thi sĩ cổ xưa Việt Nam (tập 2), tr. 6 và tr. 39.
^ Theo PGS. TS. Nguyễn Minh Tường, Cao tì Quát: Danh sĩ khu đất Thăng Long-Hà Nội, tr. 423.
^ Sự thiệt về chết choc của Cao tì Quát vẫn tồn tại nhiều nghi ngờ vấn cần thiết thực hiện sáng sủa tỏ rộng lớn. Xem ở phía trên [3] Lưu trữ 2017-02-02 bên trên Wayback Machine
^ Xem: [4] Lưu trữ 2009-12-08 bên trên Wayback Machine. Xem góp thêm phần nói đến giai thoại ở trang Cuộc nổi dậy Cao tì Quát.
^ Theo Thơ văn Cao tì Quát, tr. 7.
^ Thơ văn Cao tì Quát, tr. 10-11.
^ Trích Trần tình văn: "Chú tôi (tức Cao tì Quát) cậy tài càn rỡ, vốn liếng tính ngông cuồng, thông thường bè các bạn với bọn rượu trà, kết phó với con cái buôn, giờ là ở trong nhà nuôi u, tuy nhiên thiệt rời khỏi đạo thần tôn vẫn tồn tại thiếu hụt sót. Vả lại túng thiếu hụt đâm rời khỏi bạt mạng, xoay rời khỏi lối marketing trục lợi. Quý khách hàng bè khuyên nhủ răn thì cãi lại, anh (tức Cao tì Đạt) ngăn bảo thì xé cả thư. Cho nên bạn hữu vì vậy tuy nhiên tuyệt tình, mái ấm gia đình vì vậy tuy nhiên sinh bất mục..." (chép theo gót GS. Thanh Lãng, tr. 813)